Arama
8 maddede Enderun nedir, ne zaman kuruldu?
Enderun, Osmanlı'da idari ve askeri kadronun yetiştirilmesi için teşkil edilen saray eğitim kurumu demektir. I. Murad zamanında kurulup, Osmanlı Devleti'nin son zamanlarına kadar varlığını sürdüren Enderun Mektebi'nde Kur'an-ı Kerim, tefsir, hadis, kelam gibi dini dersler; edebiyat, dil bilgisi, Arapça, Farsça ile matematik, coğrafya, mantık gibi müspet ilimler dersleri okutulurdu. Sizler için 8 maddede Enderun ile ilgili bilinmesi gerekenleri derledik.
Mülki ve askeri idarecilerin yetiştirildiği bu mektep, Osmanlı merkez ve taşra bürokrasisinde gerekli insan gücü kaynağını oluşturdu. Osmanlı ideolojisi veya zihniyetinin öğretilip geliştirildiği temel eğitim birimini teşkil etti.
Enderun'un II. Murad veya Fatih Sultan Mehmed dönemlerinde açılmış olduğu ileri sürülür. II. Murad zamanında Edirne Sarayı'nda teşkil edildiği, ancak gerçek teşkilâtına Fâtih döneminde kavuştuğu söylenebilir. Hedef, askeri temele dayanan Osmanlı Devleti'ne yetenekli kumandan yetiştirmek ve sağlam yönetici kadroları temin etmekti. Bu eğitim kurumu için ırk veya kan bağı yerine kültür ve disiplin temel prensipler olarak benimsendi.
Aileleriyle hiçbir ilgileri kalmayan, devşirme yoluyla sağlanmış çocukların Enderun'a alınmadan önce belli bir alt eğitimden geçmiş olmaları gerekiyordu. Hıristiyan ailelerden devşirilen çocuklar öncelikle Müslüman Türk aileleri yanında Türkçeyi, İslâmî esasları ve adabı öğrenir, daha sonra Edirne, Galatasaray, İbrâhim Paşa (bir ara İskender Çelebi) saraylarında bedenî ve ruhî kabiliyetlerini geliştirecek dersler ve tâlimler görürlerdi.
Bunlara "acemi oğlanları" denilirdi. Acemi oğlanları, buradaki belirli tâlim ve terbiyeden sonra "çıkma" adıyla ayrılarak çeşitli askerî birlikler içerisine dağıtılır, üstün yetenekli olanlar ise daha yüksek seviyede bir eğitime tâbi tutulmak üzere Enderun'a alınırdı.
Osmanlı devrinde Türkçenin devlet dili olarak hâkim olmasının bir başka sebebi de Enderun Mektebi'dir. Enderun, saray içinde bir okuldur. Sarayda, orduda ve hükûmet işlerinde çalışacak memurları ve hizmetlileri yetiştirmek bu okulun görevi idi. Fatih tarafından açıldığı bilinen bu okula, acemi oğlanlar arasından öğrenci seçilirdi.
Enderun'da eğitim beş konu üzerinde toplanmıştı:
Fen, matematik ve coğrafya eğitimi
Beden eğitimi
Uygulamalı idari işlerin eğitimi
Yeteneklerine uygun bir sanat eğitimi
Teorik olarak İslami bilgiler ve dil eğitimi (Osmanlıca, Arapça ve Farsça)
Enderun'daki eğitim Büyük ve Küçük odalar, Doğancı Koğuşu, Seferli Koğuşu, Kiler Odası, Hazine Odası ve Has Oda olmak üzere yedi kademe üzerine kurulmuştu. Buradaki eğitimi sonuna kadar götüremeyen iç oğlanlar ara sınıflardan aynı şekilde çıkma adıyla ayrılarak çeşitli askerî birliklere katılırlardı.
Enderun'dan sadrazamlar, kaptan paşalar, yeniçeri ağaları, eyalet valileri, sancak beyleri, daha başka hizmetler için ünlü kişiler, ayrıca şairler, edipler, ressamlar, mimarlar, müzikçiler, tarihçiler, fen ve matematik bilginleri (ve öğretmenleri) ve daha bunlar gibi medresenin yetiştirmediği bilginler de yetişmiştir.
Çalışma sistemi, programı ve işleyişi göz önünde tutulursa Enderun'un bir mektepten ziyade çeşitli hünerlerin, sanatların, idarî ve siyasi bilgilerin uygulamalı olarak öğretildiği, kabiliyetlerin tesbit edildiği bir kurs ve staj yeri olduğu söylenebilir.
Askerlik, siyaset ve teknik konuların ağırlıklı olarak okutulduğu Enderun okulunun temel özelliği, saray içinde bulunması ve bütün derslerin Türkçe okutulmasıdır. Fatih Kanunnamesi ve Enderun mektebinin durumu da gösteriyor ki, Osmanlı devrinde Türkçeye devlet dili olarak önem verilmiştir.