Geçmişten günümüze Azerbaycan sineması
Filmler, gerçek hayatın içerisinde sinemasal gerçekliği ortaya koyarak yaşamımıza renk katan eserlerdir. Bazen yorgun hissettiğimizde dinlenmemize bazen de sanatsal açıdan gelişimimizi artırmak için kullandığımız bir araç olurlar. Her ülkenin kendine ait sinemasının olduğu da bilinen bir gerçektir. Sinema köşemizde komşu ve kardeş ülkemiz Azerbaycan'ın sinema tarihi ve filmlerini manşete taşıyoruz.
🎬 Azerbaycan Sineması
🔷 Azerbaycan sinemasının "Damadın Kaçırılması" filminde şöyle bir cümle geçer, "Şu film ki var çok zor iştir. Zor ama aynı zamanda da gerekli". Evet, tam da öyle. Bir filmin yazılıp, çekilmesinden kurgusuna kadar gerçekten büyük bir ekip ve emek vardır.
🔹 Bu zahmetli ancak bir o kadar da kıymetli olan filmlerin bir tarihi vardır. Azerbaycan sineması, 124 yıllık bir geçmişe dayanır. Bu yolculuk, 2 Ağustos 1898'de Fransız kökenli, Ukraynalı fotoğrafçı Aleksandr Mişon'un Bakü'de petrolle ilgili çektiği filmle başlar.
🎬 Aleksandr Mihayloviç Mişon kimdir?
🔹 Aleksandr Mişon, 1858'de Harkov'da Fransız göçmeni bir ailenin çocuğu olarak doğar. Rus fotoğrafçı ve film yönetmenidir.
🔹 Kendi kasabasında bir fotoğraf stüdyosu kurarak fotoğrafçılığa başlayan Mişon, daha sonra Bakü'ye gider. İlk filmini 1898'de burada çeken yönetmen, birçok filme imza atar.
🔹 Azerbaycan sinemasının öncülerinden kabul edilen Mişon, 1921'de hayata veda eder.
🔹 Azerbaycan'ın ilk filmi "Bibiheybet Petrol Patlaması ve Yangını" (Bibiheybetde Neft Fontanı Yanğını)'dır. Bu filmi çektikten sonra Mişon, ülkesi Rusya'ya gider. Yönetmen, Azerbaycan'a bir dahaki dönüşünde art arda "Şehir Bahçesinde Halkın Yürüyüşü", "Çarşıda Şafak Çağı", "Tren Garına Giren Tren" filmlerini çeker.
📌BİR BİLGİ
Bu filmler belirli bir senaryo olmaksızın çekildiği için sinemasal anlamda eksiktir. Ancak dikkat edilmesi gereken, Azerbaycan film tarihi ile dünya sinema tarihinin neredeyse aynı yaşta olmasıdır. Bu nedenle yapılan filmlerin, sinema tarihinin ilk örneklerinden olduğunu söyleyebiliriz.
🎬 Azerbaycan sinemasının dönemleri
🔹 Mişon'un çektiği filmlerin ardından 1915 yılına kadar film yapımında kısa bir zaman kesinti olur. Bundan sonra zaman zaman sinema dünyasında Azerbaycanlı yönetmenler de görülür.
🔹 Azerbaycan tarihi açısından 1918 senesi oldukça önemlidir. Bu yılda Azerbaycan, bağımsızlığını ilan eder ve bağımsızlığını ilan eden ilk Müslüman ülke olma özelliğine sahip olur. Ancak bu bağımsızlık yalnızca 23 ay sürer.
1918 - 1920 yılları arasında film endüstrisi sekteye uğramaz ve bu süreçte kısa belgeseller çekilir.
🎬 Sovyetler Birliği dönemi: 1920
🔹 1920-1988 yılları, Azerbaycan sinemasının ikinci devri olan Sovyetler Birliği dönemini oluşturur. Azerbaycan'ın kayda değer filmlerinin birçoğu bu dönemde çekilir. Dile kolay 70 yıl süren bu devirde çok sayıda belgesel ve film kayda alınır. Bu süreç, kendi içerisinde "Sessiz Dönem" ve "Sesli Dönem" olmak üzere iki farklı zaman dilimine ayrılır.
◽ Sessiz Dönem: 1920-1935
🔹 İlk filmlerin sessiz olarak çekildiğini biliyoruz. Bunun en ünlü örneği hiç şüphesiz ki İngiliz yönetmen Charlie Chaplin'dir. Azerbaycan'ın sessiz film dönemi ise 1920-1935 yıllarına tekabül eder. Bu filmler, "Arşın Mal Alan", "Kız Kulesi", "Baykuş", "Latif", "Gilan kızı", "Bismillah", "Sevil" gibi filmlerdir.
◽ Sesli Dönem: 1935-1988
🔹 Teknolojinin gelişimiyle sinema endüstrisi de ilerleme kaydeder. Sessiz sinema dönemi 1935 yılında yerini sesli sinemaya bırakır. Bu dönem Azerbaycan'ın neredeyse ikinci defa bağımsızlığını ilan edeceği döneme kadar sürer. Kardeş ülkenin ilk sesli filmi "Mavi Denizin Sahilinde" filmi ile başlar.
🔹 Bu dönemde ayrıca ilk çizgi film ve animasyon örnekleri sinemada yerini alır. "Abbas'ın Bahtsızlığı" filmi buna örnektir.
🎥 Abbas'ın Bahtsızlığı filmi
◾ Senaryosunu Alexander Popov'un yazdığı, yönetmenliğini ise D. Dikarov'un üstlendiği film, Azerbaycan halk masallarından uyarlanarak çekilir.
◾ Film, Müslüman dünyası için yapılmış ilk çizgi film olma özelliği taşır. Ayrıca bu film ile Azerbaycan, Sovyetler Birliği'nde çizgi filmin çekimini yapan ikinci ülke olma özelliği elde eder.
◾ İki Alman uzman animatör tarafından çekilen filmin yapımında Muhammed Magomayev, Envar Mirzayev, Cabir Zeynalov gibi Azerbaycan'lı ressamlar da çalışır. Sonradan iki Alman uzman, baskılar nedeniyle filmden çekilir. Filmin yapımı böylece yarım kalır.
🔹 Bir başka film ise iki Alman ressamdan birinin yönetmen olarak davet edildiği "Sinbad Deniz Seyyahıdır" filmidir. Ancak film, Sovyetler Birliği`nin Almanya'ya karşı başlattığı Büyük Vatan Savaşı nedeniyle çekilemez.
Bazı işlerde olduğu gibi sinema endüstrisinde de savaş, işleri yarım bıraktırır. Bu yarım kalmışlık Azerbaycan filmlerinin hepten durması anlamına gelmez. Ancak yerini belgesel filmlere bırakmış olur.
