Ramazan'dan An'lar: Zekeriya Erdim

On bir ayın sultanı Ramazan'ın son günlerindeyiz ve bu mübarek zaman dilimine veda etmenin hüznü içerisindeyiz. Ramazan'dan An'lar'ın son kıymetli ismi Fikriyat yazarı Zekeriya Erdim... Kendisi ile herkesin özlemle yad ettiği eski Ramazanları konuştuk. Önceki bölümlerimizi izlemek için tıklayın ◾ Burcu Sandıkçı: Biz sizi daha çok yazar ve eğitimci kişiliğinizle tanıyoruz. Biraz da geçmişe gitmek istiyoruz. Nasıl bir çocuktu Zekeriya Erdim? ◾ Zekeriya Erdim: 'Bilmedim çocukluğu bebekliği tatmadım /taş topraktı beşiğim/ yânım verip atmadım/ne uçurtma uçurdum rüzgârlı havalarda/ ne koşturdum gönlümce yemyeşil ovalarda/doğduğum dünden beri doruğa emekledim/ başım göğe kaldırıp şafakları bekledim.' ◾ Aslında biz çocukluğumuzu yaşayamadan yetişkin olmak zorunda kaldık. Fakir bir ailenin beş çocuğunun ikincisiydim. Kırsal kesimde, köyde dünyaya geldik, ilkokulu okuduk. Babam gurbette, annem hem kadın hem erkek işlerine koşturan ailenin yükünü taşıyan bir hanımefendi durumundaydı. ◾ Beş çocuğun içinde kız çocuğu yoktu. Ev işlerine ben yardım ediyordum. Ara sıra elini dizine vurarak 'ah ah keşke sen kız olaydın' diye hayıflanırdı. Çünkü kardeşler içerisinde ona en çok yardımcı olan bendim. Dolayısıyla öyle bir köy ve çocukluk hayatımız oldu. ◾ Burcu Sandıkçı: Geçmiş Ramazanlar çoğumuzun aklındadır. Peki sizin Ramazan'da dair hatırladığınız bir anınız var mı? ◾ Zekeriya Erdim: Ramazan'ın hatırlattığı çok şey var ama benim şahsen ilk hatırladığım şey, Kadir Gecesi. Çünkü Kadir Gecesi'nin özel, güzel hatıraları var. Benim hayatımda, zihnimde, gönlümde iz bırakan hatıralar. Bunlardan biri, rahmetli annem beni Kadir Gecesi doğurmuş. Zaman zaman ballandıra ballandıra anlatırdı. 'Erkekler teravihten geldiler. Ondan sonra sancılarım başladı. Sabah namazına yakın da sahur saatlerinde doğum oldu' diye anlatırdı. Bir yandan Kadir Gecesi doğmuş olmak bana ayrı bir haz verdi. Kendimi iyi hissettirdi. Zekeriya Erdim'in Fikriyat'taki yazıları için tıklayın ◾ Daha sonraları bunu pekiştiren bir şey oldu. Rahmetli kayınvalide, Saliha Hanım ile düğünümüz sırasında, gelini aldık veda ediyoruz, vedalaşırken derinden bir söyleyiş ile tabiricaizse 'Oğlum, anan seni Kadir Gecesi doğurmuş' dedi. Yani iyi kıza düştün şansın varmış anlamında. Ben de 'He valla, anam beni Kadir Gecesi doğurmuş' diye teyit ettim ve şükrettim. ◾ Şimdi geriye dönüp baktığımda gerçekten Allah'ın lütfudur, ikramıdır. Kadir Gecesi doğmuş olmak işe yaramış. Halk tabiri ile Kadir Gecesi'nde doğmuş kadar şanslı olduğum, şükredeceğim, hamd edeceğim şeyler yaşadım. Saliha Erdim - Sağlam bir evlilik nasıl olur? ◾ İkinci hatıra biraz acı bir hatıra. Yoksul bir aileydik, her zaman bol bol yiyecek içecek bulamıyorduk. Bir gece annem, ağabeyim ve ben üçümüz sahura kalktık. Aslında ağabeyimde ben de henüz mükellef çağda değildik. Ama çocuk yaşta oruca başladığımız için sahura kalktık. ◾ Mevsim kıştı. Sofrada üç şey vardı. Bir çörek, yani buğday unundan annemin kendi elleriyle yaptığı çörek, iki, bir bardak turşu suyu, üç iki bardak ılık su. Önce anlayamadım ne olduğunu. Sonra annem çıkınından iki tane kesme şeker çıkardı. Birini ağabeyime diğerini bana verdi. Dedi ki 'Yavrum siz çöreğinizi şerbetle yiyin.' ◾ Biz o ılık sulara birer kesme şeker atıp tatlandıracağız, çöreğimizi onunla yiyeceğiz. Kendisi ise çöreğe turşu suyunu katık yaptı. Oysa turşu suyu tuzludur, daha çok su içme ihtiyacı hissettirir. Ama kendisi için de bir şeker kullanarak şerbet yapmayı göze alamadı ya da üçüncü şeker yoktu ki iki şekeri iki oğluna paylaştırdı. Biz tatlandırılmış ılık suyla o da turşu suyuyla çöreğimizi yedik. ◾ Şimdi yaptığımız iftarlar, sahurlar onlarla kıyaslanamayacak kadar bolluk içinde hatta bolluğun da ötesine geçip israf edecek hale geldik, geliyoruz. ◾ Çocukluk dönemimizde bizde iz bırakan bir başka Ramazan hatırası: Rahmetli babam İstanbul'da bir okulda gece bekçiliği yapıyordu. Orada yatılı kalıyordu. Yazdan yaza resmi izni kadar köye gelip dönüyordu. Ama bir âdeti vardı. ◾ Her Ramazan öncesinde İstanbul'dan köye bir Ramazan kolisi gönderiyordu. Normal zamanlarda alamadığımız, bulamadığımız, yiyemediğimiz helva, zeytin, reçel, çay, şeker gibi şeylerden bir paket yapıp gönderiyordu. Biz daha Ramazan'ın başında, o paketi açarken bayram yapıyorduk. https://www.instagram.com/p/CcutRt1DNWk/ ◾ Çocukluk arkadaşlarımız ile birlikte yaptığımız, tekrar ettiğimiz bir Ramazan eğlencesi vardı. Ona karaca oyunu diyorduk. Kapı kapı dolaşıyorduk, komşuların kapılarını çalıyorduk. Ailenin özel durumuna uygun esprileri, nükteler, fıkralar geliştirip anlatıyorduk. Onlar da güle oynaya dinliyorlardı. Bir nevi Karagöz-Hacivat, orta oyunu benzeri bir gösteri yapıyorduk o evin ahalisine. Sonra çıkarken bize güçleri imkânları nispetinde özel birtakım hediyeler veriyorlardı. Sonra biz mahallenin çocukları o hediyeleri bir iftar birlikte yiyip içerek eğleniyorduk. Program düzenliyorduk. Karaca oyununun hasılatını yiyip içip paylaşıyor, eğleniyorduk. ◾ İlkokuldan sonra okumak için köyde, ortaokul yoktu. Kasaba yürüme 15 kilometre mesafedeydi. Ulaşım imkânı yoktu. O yüzden okuma imkânımız ve ihtimalimiz sıfırdı. Fakat buna rağmen herhalde ilkokul öğretmenimin etkisiyle ilkokuldan sonra okuyacak kim var diye sorunca sadece ben elimi kaldırıyordum. Ne olacaksın diye soruyordu. Öğretmen diyordum. Çünkü tanıdığım bildiğim en büyük insan öğretmenimdi. ◾ Çocukluğumuzda da gençliğimizde de Ramazan deyince tatlı bir duyguya düşünceye vesile olan şeylerde biri de Ramazan davulcuları ve onların maniler söyleyerek sokakları dolaşmaları. Bayram öncesi, kapıları zilleri çalıp ücretlerini değilse bile hediyelerini, kimin gönlünden ne koparsa almaları. ◾ 1973 yılından itibaren üniversite öğrenciliği ile birlikte İstanbullu olduk. Dolayısıyla artık İstanbul Ramazanlarını yaşamaya başladık. Her tarafta iftar programlarına gitmeler, gelmeler o kadar yoğun oldu ki zaman zaman evimizde iftar edecek imkân kalmadı. ◾ Bir akşam bizim hanımla Ali Kemal Bey var onun eşi, aynı binada oturuyorduk komşuyduk o zaman, kendi aralarında karar vermişler, birlikte yanımıza gelip dediler ki 'Rica etsek bir akşam da bize buyurur musunuz? Biz de sizi davet ediyoruz, madem hep davetlere gidiyorsunuz.' O da bana hayır, hizmet, ibadet derken bazı görevlerimizi ihmal ettiğimizi, evimize ailemize haksızlık yaptığımız noktasında ciddi bir hatırlatma olmuştu. O yüzden onu da zaman zaman hatırlıyor ve yâd ediyorum. Fakat şimdi olay biraz tersine döndü. Ben hanıma 'Rica etsem bir gece de bize buyurur musun' demeye başladım. ◾ Burcu Sandıkçı: Ramazan ayını zamanda bir infak ayı. Herkesin bir arada olduğu sofraların özellikle yoksulara açık olduğu bir dönem. Bu bilinci çocuklara nasıl aşılarız? ◾ Zekeriya Erdim: Herkes için bir Ramazan herkes için bir rahmet, bereket iklimi. Çünkü iyilerin ve iyiliklerin çoğaldığı, kötülerin ve kötülüklerin azaldığı bir mevsim. Ramazan, bir yönüyle infak ayı. Ama sınırı aşarsak, abartırsak bazı şeyleri mübalağalı hale getirsek israf ayına dönüşebiliyor. ◾ İsrafı önleme bilincini çocuklara gençlere kazandırmanın birinci yolu, annelerin babaların bir şey söylemeden önce uygulayarak örnek olmaları rol model olmalarıdır. ◾ Burcu Sandıkçı: Çoğu nimetin kıymetini çok çabuk unutuyoruz. Ramazanla birlikte oruç bize bu nimetleri hatırlatıyor. Bu hatırlayışı nimetini tüm hayatımıza nasıl yansıtabiliriz? ◾ Zekeriya Erdim: Anadolu insanının, yaygın hassasiyetlerinden birisidir. Yani bir küçücük ekmek parçası yere düşse onu alır öper, başına kaldırır 'bu nimettir israf edilmesin' der. Hatta bizim çocukluk yıllarımızda hatırlıyorum artık bırakmama, kırıntı bırakmama, israf etmeme konusunda bazen sünnettir deyip teşvik ederlerdi. Bazen tabağın dibini sıyır da nişanlın güzel olsun diye espriler yaparlardı. Dolayısıyla söylemekten çok yaparak, yaşayarak, göstererek örnek olmamız lazım. Çocuklara gençlere o bilinci kazandırmamız lazım. ◾ 'Komşusu açken tok yatan bizden değildir' ilkesini uygulayarak çocuklara da uygulattırarak, herkesin varlık içerisinde olmadığını bilumum faydalarını gerekçelerini, uygulamalı olarak anlatabilirsek çocuklar gençler bu refleksi kazanmış olurlar. ◾ Mesela güzel bir gelenek, diş kirası geleneği... İftara davet ettikleri fakirlere, zenginler diş kirası adı altında para ya da kıymetli hediye veriyorlar. Bu geleneğin devam ettirilmesi lazım. ◾ Zimem defteri diye bir gelenek var. İşte yine varlıklı insanlar, mahalle bakkallarına alışveriş yapılan dükkânları dolaşıyorlar. Veresiye listelerine bakıyorlar. Tanımadıkları, bilmedikleri bir insanın oradaki borcunu kapatıyorlar. Diyorlar ki 'Bu defteri bana ver. Bedeli ne kadar?' 'Şu kadar' 'Tamam, bu defteri çiz.' Bu geleneğin devam ettirilmesi lazım. ◾ Mesela bir sadaka taşı geleneği varmış, özellikle İstanbul'da. Hatırladığım kadarıyla ilk uygulaması Üsküdar'da başlamış. Yani imkan sahipleri götürüp o taşın kovuğuna para bırakıyorlar, ihtiyaç sahipleri alıyorlar. Bırakanlar acaba birileri alır mı çalar mı diye endişe etmiyor alanlar da ihtiyaçlarından fazlasını almıyorlar. Bunları hem eğitim amaçlı hem de bu geleneği devam ettirmek açısından yaşatmak lazım. ◾Son olarak şunu ifade edeyim, son yıllarda bazı bayram tebriklerinde bayramlaşma programlarında şahit olduğumuz bizim de benimseyip tekrar ettiğimiz bir şey var. Hani bayramınız mübarek olsun diyoruz ya. Bazı dostlar mübarek on bir aylarınızı tebrik ederim demeye başladılar. Bunun anlamı şudur: Yani Ramazan, gelip geçmesi gereken bir süreç değil Ramazan'daki hassasiyetlerin diğer aylara da taşınması, yaşanan bir olgu haline getirilmesi gereken bir ay. ◾ Bir bakıma kendimize gelmek toparlanmak yani Ramazan'ın Ramazan'da kalmaması gerekir. On iki ayın Ramazan bilinci ile yaşanması gerekir. Bilumum kötülüklerden uzak durma şeklinde orucu devam ettirmemiz lazım. Onu ifade etmek için de oruç tutmayı, tut beni oruç diye dillendiren dostlar var. Yani biz orucu tutarken orucun da bizi tutması ama tuttuğu yerde bırakmayıp bundan sonraki zamanda da taşıması lazım. Alla (cc) bu bilinçle oruç tutmayı, Ramazanın rahmetinden bereketinden azami derece istifade etmeyi nasip etsin.