Arama
İstanbul'u mizahın mizanında tartan 5 karikatürist
Çizginin diliyle şehrin, kişilerin ve yaşanan olayların ince mizahını yapmak, karikatürlerin başarısıdır. Geleneksel mizahtan beslenen bu dil, dönem be dönem yeni tipler ile varlığını sürdürmüştür. Peki mizahın geçmişine dair bilinen ilk Türk karikatürcüsünün Ali Fuad Bey olduğundan kaç kişi haberdar? Sizler için İstanbul'u mizahın mizanında tartan 5 karikatüristi listeledik.
İlk çizgisi 1874'te Mehmed Tevfik'in Letaif'i Asar'ında yayımlanmıştır. Bu dergide ''Ressamı Fuad Bey'' ibaresi vardır. Ali Fuat Bey imzalı çizimleri 1875'te Kahkaha ve 1876'da Çaylak dergisinde de yer almıştır. Çaylak'taki karikatürlerini ''Fuad'' diye imzalayan Ali Fuad Bey, Letaif-i Asar ve Kahkaha'da çizdiği karikatürlerin birçoğuna imza atmamıştır.
Çaylak dergisinin yaygınlaşmasında Ali Fuat Bey'in payı büyüktür. Dergiye ismini veren çaylak adlı uçan yaratık farklı biçimlerde, farklı kimliklerle resmedilmiştir. Derginin başyazarı Mehmed Tevfik yazılarında Çaylak'ın mesajlarına yer vermektedir. Çaylak, gerçekleri acımasız bir şekilde eleştirir. Mehmed Tevfik'in dergideki yazıları Ali Fuad Bey'in çizgileriyle beslenmiştir.
Ali Fuad Bey'in esas çıkışı 1908'de II. Meşrutiyet'in ilanından hemen sonra yayınlamaya başladığı Karagöz dergisidir. Ali Fuat Bey'in bu derginin uzun yıllar boyunca hayalini kurduğunu Ahmed Rasim şöyle anlatmaktadır: ''Her ne zaman buluşsak bana gizlice, 'ah bir matbuat hürriyeti olsa da Karagöz adı ile bir mizah gazetesi çıkarsak' derdi.''
Ali Fuat Bey'İn çizgileri dönemin şartlarına göre iyi sayılsa bile yeterince olgunlaşamamıştır. Çizgilerinde nitelik bakımından bir tutarlılık olmadığı söylenebilir. Ancak yaşadığı dönemde Türk mizahına ve hiciv sanatına büyük emek vermiştir.
15 Şubat 1880'de İstanbul'da doğdu. Heybeliada'da bulunan Mekteb-i Bahriye'den 1889'da teğmen rütbesiyle mezun oldu. ardından Bahriye İnşaiye Resimhanesi'nde göreve başladı. Bu görevini sürdürürken bir yandan da Sanayi-i Nefise Mektebi'ne bitirdi. II. Meşrutiyet'in ilanından sonra birçok gazete ve dergide çizgileri yayımlandı. 1910-1914 yıllarında Paris Güzel Sanatlar Akademisi'nde öğrenim gördü. Burada Ressam Corman'ın atölyesinde çeşitli çalışmalarda bulundu. Ülkesine döndüğünde ise yüzbaşılık rütbesinde emekliye ayrıldı ve Beşiktaş Deniz Müzesi Müdürlüğü'ne getirldi. 1921- 1922 yılları arasında bu görevi yerine getiren Ali Sami Bey, 1922-1923 yılları arasında ise İslam Eserleri Müzesi ve Ayasofya Müzesi'nde müdür olarak görev yaptı.
Ressam Pertev Boyar, Ali Sami Bey'le ilgili şunları söylemektedir. ''Hoca Ali Rıza gibi tahlili güç bir sanatkardır. O başlı başına bir ekoldür. Üstadın eseri yaşadığı iklimin yerel renklerini içinde mümtaz şahsiyetini derhal gözlere gözlere söyler. Marmara'nın derin ve mavi seması altında erguvani ufuklarında eriyen ılık ve engin suları gösteren manzaraları onun fırçası ile ifşa ettiği, bir meslek ve sanat maşukasıdır. Meşhur Rus ressamlarından Ayvazovski'nin ruhlara dehşet ve huşunet (yabanilik) telkin eden o korkunç deniz fırtınalarının Sami Boyar'ın fırçası ile nasıl sükunet ve mülayemet kesbederek (yumuşaklık kazanarak) inşirah (rahatlık) verici olduğunu yine de bu eserlerinde görebiliriz.''
Ali Sami Boyar karikatürlerini Davul ve Dalkavuk, resimlerini ise Musavver Muhit'te yayımladı. Karikatürlerinde suluboya tekniği uzun süre egemen oldu. Sonraları ise yalın bir üsluba yöneldi. Toplumsal sorunları ve siyasi olayları tüm çizgileriyle yorumladı. İttihat ve Terakki'nin hürriyete ihanet ettiğini öne süren karikatürler çizdi. Dalkavuk dergisinde Ekim 1908'te çizdiği bir karikatürde Galata Köprüsü'nden sağ salim geçmek için sadaka veren bir İstanbul sakini çizerek köprünün sağlamlığı konusundaki kuşkularını dile getirdi.
Ali Sami Boyar'ın yayımlanmış iki kitabı bulunmaktadır. Bahriye Müzesi Kataloğu 1917'de, Ayasofya adlı kitabı ise 1943'te yayımlanmıştır. Boyar, 23 Eylül 1967 yılında İstanbul'da vefat etmiştir.
1886 yılında İstanbul'da doğan Cevad Şakir, çok yönlü ilgileri olan bir sanat adamıdır. Babası devlet adamı ve tarihçi Şakir Paşa'dır.
Cevad Şakir, ortaöğrenimini 1904 yılında Robert Koleji'nde bitirdikten sonra İngiltere'ye giderek Oxford Üniversitesi'nde Yakın Çağlar Bölümü'nde eğitim gördü. Bu eğitimi yaklaşık üç yıl sürdü. Sanatçı, 1924'te yurda döndü ve asker kaçaklarının anlattığı bir öyküsünde halkı askerlikten soğuttuğu gerekçesiyle sürgün cezasına mahkum oldu. Bu nedenle üç yıl boyunca Bodrum'da yaşadı. Bir buçuk yıl sonra cezası affedildiyse de bu yöreyi çok sevdiği için İstanbul'a dönmedi. Bodrum'un antikçağdaki ismi Halikarnas'ı kendine isim olarak seçti ve ''Halikarnas Balıkçısı'' ismiyle ünlendi.