Arama
İmam Gazzali'nin Hikmetler Kitabı'ndan öğütler
İmam Gazzali, Allah'ın nimetlerine karşı tefekkür etmek, O'nun büyüklüğünü düşünüp yaradılıştaki hikmetlerin anlaşılabilmesi için birçok eser kaleme aldı. Bunlardan biri El Hikmetu Fi Mahlukatillah'di. Kitabın girişinde eseri yazma nedenini "akıl sahiplerini uyandırıp akıllarını harekete geçirmek amacıyla, Kur'an ayetlerinin büyük bir bölümünün işaret ettiği hikmetlerin ve nimetlerin farklı yönlerini tanıtmak" olarak açıkladı. Sizler için Hikmetler Kitabı'ndan insanların üzerinde düşünüp tefekkür edeceği alıntıları derledik.
Güneşi yaratmasındaki açıkça görülen hikmetlerden biri, onun hareketleri sonucu yeryüzünün bütün bölgelerinde gece ve gündüzün oluşmasıdır. Eğer böyle olmasaydı, şüphesiz dini hayat da geçerliliğini yitirirdi. Ancak karanlık bir dünyada insanlar geçimlerini temin etmek için nasıl çalışabilir ve işlerini nasıl yürütebilirlerdi! Işığın lezzeti ve faydalarından mahrum olarak, nasıl kolay ve zevk aldıkları bir yaşama sahip olabilirdi! Eğer onun aydınlığı ve ışığı olmasaydı, gözlerden yararlanılmaz ve renkler oraya çıkmazdı.
Gece ve gündüzün miktarına ve Allah'ın onların vakitlerini nasıl ayarladığına bir bak! Gece ve gündüz, dünyanın hayrına olacak bir ölçüye göre işler. Eğer bu ölçü biraz aşılmış olsa, yeryüzündeki bitki ve canlıların hepsi bundan zarar görürdü. Canlılar sürekli olarak gün ışığında kalsalar, sükûnete erip dinlemezlerdi.
Bu husustaki çok büyük hikmetlerden biri de, dünyanın son derece sağlam bir şekilde hiç değişmeden devam etmesini sağlayan yörüngelerin yaratılmış olmasıdır. Bu mesele (hikmet olarak) insanlara yeter. Çünkü şayet bu önemli işte bir değişiklik olsaydı, insanın onu düzeltmeye ne gücü yeterdi ne de herhangi bir tedbir alabilirlerdi. Böyle bir değişiklik kaçınılmaz olarak yeryüzünde büyük ve sınırları kestirilemeyen bir durum meydana getirirdi.
Yüce Allah şöyle buyuruyor: "Biz yeri genişçe yaydık ve onu pek de güzel düzenledik! (Zariyat, 48) Canlıların güzel bir şekilde yerleşip kalmaları için Allah'ın yeryüzünü nasıl bir beşik gibi döşediğine bir bak! Canlılar için mutlaka yerleşip kalacağı bir mekan ve asla vazgeçemeyeceği gıdaya ihtiyaç vardır.
Yeryüzünün yaratılışlarındaki büyük hikmetlerden biri de dağların yaratılmasıdır. Yüce Allah, şöyle buyuruyor: "Ve dağları sağlam bir şekilde çaktı." (Naziat, 32. ayet) Bir başka ayette şöyle buyuruyor: "Sizi sarsmaması için yeryüzünde sağlam ve sabit dağlar meydana getirdi." (Nahl 15. ayet) Yine şöyle buyuruyor: "Gökten suyu bir ölçüye göre indirdik ve onu yerde durdurduk." (Mü'minun, 18. ayet) Allah yeryüzünde dağları, sayısını ancak kendisinin bileceği kadar çok faydalar için yaratmıştır. Bunlardan biri de Allah'ın kullarına ve beldelere hayat vermesi için gökyüzünden suyu indirmesi ve dağları, içlerinden suların muhafaza edildiği bir mahzen yapmasıdır. Eğer dağlar olmasaydı toprağın nemiyle birlikte yeryüzüne rüzgarlar ve güneşin yakıcı sıcaklığı hakim olurdu ve insanlar suyu ancak, yorucu ve meşakkatli bir şekilde kuyu kazarak bulurdu.
İmam Gazzali'nin Sultan Ahmed Sencer'e yazdığı tarihi mektup