İdil Ural bölgesinin edip ve fikir alimi Rızaeddin Fahreddin
Rızaeddin Fahreddin, İdil Ural bölgesinde milli ve dini uyanışın öncülerindendir. Rusya Müslümanları üzerinde baskıların arttığı bir dönemde müftülük yapmış ve halkının elinden tutmuştur. Osmanlı İmparatorluğu'nda yaşanan gelişmeleri takip etmiş ve vatan topraklarında bu gelişmeleri aldığı gazetecilik eğitimiyle duyurmuştur. Alim, tarihçi, kadı ve gazeteci kimliği ile tanınan Rızaeddin Fahreddin'in hayatını sizler için araştırdık.
◾ İdil Ural bölgesinde yetişmiş bir alim, Rızaeddin Fahreddin. 12 Ocak 1859 tarihinde Tataristan'ın Elmet rayonuna bağlı Kiçüçat köyünde dünyaya gelmiş
◾ O, ilimle hemhal olan bir ailede dünyaya geldiğinden hayata bir adım önde başlamıştır. Dönemindeki diğer ilim tahsil eden gençlere nazaran vatanında yani Tataristan'da eğitim görmeyi tercih etmiştir.
◾ Kırım'da İsmail Gaspıralı nasıl önderlik yaptıysa Rızaeddin Fahreddin de İdil-Ural bölgesinde benzer faaliyetler yürütmüştür. 1889 yılında müderrislik ve imamlık yapmaya başlayan alim, hayatını öğrenmeye ve öğretmeye adamıştır.
◾ İki yıl sonra ise Orenburg müftülüğüne kadı olarak seçilmiş ve yine aynı yıl yani 1891 senesinde üst düzey alim rütbesi almıştır.
İsmail Gaspıralı kimdir?
İsmail Gaspıralı, Kırım Tatarı fikir adamı, eğitimci ve yazar-yayıncıdır. Gaspıralı, Rus İmparatorluğu'nda Türk-İslam toplumlarının eğitim, kültür reformu ve modernleşmeye ihtiyacını betimleyen bir aydındır. Soyadı, Kırım'daki Gaspra şehrinden gelmektedir.
◾ Bu deneyimlerinden sonra günümüzde Başkurdistan'un başkenti olan Ufa'ya taşınmıştır. 1906 senesine gelindiğinde ise kadılık görevinden istifasını bildirmiştir.
◾ İşte, tam bu noktada hayatının önemli dönüm noktalarından birini yaşar ve tarihler 13 Aralık 1907'yi gösterdiğinde Türkçe bir dergi olan Şura'yı çıkarır.
◾ Şura Dergisi ile beraber Rızaeddin Fahreddin'in yazım hayatı da başlamış olur. Farklı dergi ve gazetelerde yazılar yazmaya başlayan alim, 1897 senesine gelindiğinde muhtelif eserler neşretmeye başlamıştır.
◾ Zamanla kendini daha da geliştirmeye başlayan alim, 1918'de tekrar kadılık mesleğine dönmüş ardından da müftülük makamına getirilmiştir.
◾ Kariyer basamaklarını hızlı adımlarla çıkmaya devam eden Rızaeddin Fahreddin, 7 Haziran 1926 tarihinde düzenlenen Mekke Kongresi'nde ikinci vekil olarak görev yapmıştır.
◾ Hem dini hem de milli duyguları yoğun olarak yaşayan ve başta hayatını olmak üzere halkını bu manada yönlendiren alim, İdil- Ural bölgesindeki Türk-İslam'ın sembol isimlerinden biri olmuştur.
