Arama
Galata Mevlevihanesi
Zaman içerisinde gelenekselleşen ve kültürümüzde önemli derecede yer tutan yapıtlardan biri de Mevlevihanelerdir. Toplumda eğitici ve öğretici merkezler olarak işlev gören bu kurumlardan Beyoğlu'nda bulunan Galata Mevlevihanesi İstanbul'un en eski Mevlevihanesidir. İskender Paşa'nın av çiftliği olarak inşa edilen yapı zamanla büyük ve geniş bir Mevlevihane haline gelir.
🔶 İskender Paşa'ya misafirliğe gelen Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî'nin torunu olan Semâi Mahmud Dede, at çiftliğinin bir kısmını tekke olarak kullanır. Böylece İstanbul'un ilk Mevlevîhânesi kurulmuş olur. Mevlevihane aynı zamanda Mevlevilerin ilk merkezidir.
Mevlevihane'nin geçirdiği tadilatlar
🔶 Zamanının en korkunç depremlerinden biri olan 1509 depreminde Galata Mevlevîhânesi ciddi şekilde zarar görür ve bir süre boş kalır. 17. yüzyılda Sırrı Abdi Dede'nin yapının daha önceden Mevlevîhâne olduğunu ortaya çıkarmasıyla 1608 yılında Mevlevîhâne restore edilir.
🔶 Fakat 1765 Büyük Tophane yangınında Mevlevihane büyük hasara uğrar. Zamanın padişahı III. Mustafa Han, Yenişehirli Osman Efendi'nin takibiyle Mevlevîhâne'yi tekraren yaptırır.
🔶 Sultan III. Selim döneminde ise ünlü dîvan şairi Şeyh Galib "Kasîde-i Tannâne" adlı eserinde padişaha bir dilekte bulunur. Padişah bunun üzerine Mevlevihane'nin binalarını yeniler. Bu yenilenme sonrası Mevlevihane'nin yerleşik düzeninde önemli değişiklikler olur.
Mevlevihane'ye yapılan eklemeler
🔶 II. Mahmud döneminde ise dönemin meşhur isimlerinden Hâlet Efendi, mevlevihanede hala var olan en belirgin kapıyı, sebili, çeşme, terzihâne ve kütüpheden oluşan kendi türbesini yaptırır. Avluyu mermerle kaplatır ve odalarını onartarak mevlevîhânenin bahçesindeki türbeleri yeniden yaptırır.
Halet Efendi kimdir?
İstanbul'da doğar. Medrese eğitimi görmemiştir. Kadılık, mühürdar yamaklığı yapar ve memuriyetten ayrılır. Hâlet Efendi, Galata Mevlevîhânesi Şeyhi Gâlib Dede'ye bağlanarak şiir ve nesir üzerine yogunlaşır. Bu süreç içersinde farklı birçok meslek yapmıştır; katiplik, vodvoyalık, diplomat... Halet efendi son görevinden sonra sürgün edilir. Sürgün bittikten sonra bir süre padişaha önemli görevlerde hizmet eder. Halet Efendi'nin kaynaklarda yaptığı görevler sonrası birçok kişinin ahını aldığı söylenir. Hâlet Efendi, pâdişâhın emriyle 11 Kasım 1822 tarihinde başı kesilerek idam edilir.
🔶 Mevlevîhâne 1824'te bir yangına daha maruz kalır, mescidi, mutfak kısmı ve dokuz adet odası yanar. 1828'de Şeyh Seyyid Kudretullah Dede tarafından Sadrazamlık makamına yapılan taleple yangından 4 yıl geçmiş olmasına rağmen dervişlerin hâlâ yıpranmış çadırlarda barındıkları belirtilir. Olaydan II. Mahmud Han'ın haberdar olmasıyla 1835'te Mevlevîhâne tekrar yapılır.
🔶 Yapılışından sonra II. Mahmud Han'ın kızı Adile hanım Mevlevîhâne'ye sarnıç, şadırvan ve çamaşırhane yaptırır. Sultan Abdülmecid ise 1852 yılında avludaki Hasan Ağa Çeşmesi'ni tamir ettirir, sonraki yıl matbah-ı şerifi, 1860 yılında da semâhâneyi, selâmlığı ve odaları içine alan ana binayı şu an ki haliyle yeniden yaptırır.
🔶 Mevlevihanenin kırlarla ve korularla kaplı olan çevresi zamanla çevresinde oluşan yerleşke vesilesiyle mahallelerle dolar. Levanten zümresi Pera (Beyoğlu) semtini oluşturur. Levanten mahalleleri mevlevîhânenin çevresini kuşatır. Mevlevihane kurulduğu dönemin doğal çevresine ve temsil ettiği kesime de yabancı bir doku içinde sıkışıp kalır.
🔶 Galata Mevlevîhânesi, İstanbul'u ziyarete gelen turistlerin otellerinin bulunduğu Pera'da ikamet eden yabancıların uğrak yerlerinden biri olur. Farklı Batı ülkelerinde basılan gezi yazıları içinde Galata Mevlevîhânesi'nin isminin geçmediği yazı çok azdır. 19. yüzyıl turist rehberleri muhakkak uğranacak yerler arasına Mevlevihane'yi almışlardır.