Osmanlı'nın Sherlock Holmes'ü Amanvermez Avni

Ebüssüreyya Sami'nin öyküleri, polisiye edebiyatımızda ilk olması özelliği ile önemli bir yer taşır. Bu öykülerde yazar İstanbul'u, özellikle Beyoğlu'nu iyi tanır ve dönemin emniyet teşkilatının işleyişini çok iyi bilir. Amanvermez Avni öykülerinin polisiye kurgusu ve aktarılan bilgilerin belgesel nitelikteki boyutu, serinin önemini ortaya koyar. Seri kendisinden sonra gelen Cingöz Recai, Fakabasmaz Zihni gibi haleflerini de etkiler. 'Avni eve gelir gelmez, çalışma odasına girip kapısını kapadı ve kâğıda sarıp getirdiği çuval ipliklerini, açtığı siyah bir muşamba parçası üzerine serip büyüteçle incelemeye başladı. İki ufak kadehe iki şişeden birer parça sıvı döktü, sonra muşamba üzerindeki çuval ipliklerinden birazını bir kadehe, birazını da diğer kadehe silkerek kadehleri tetkik etti. Birindeki sıvı biraz koyulaşmakla beraber içine süt damlamış gibi bir renk aldı. Avni sevinerek, 'Buldum! Un çuvalı imiş!' dedi...' Ebussüreyya Sami'nin 1913-1914 yıllarında yayınladığı Türklerin Sherlock Holmes'ü Amanvermez Avni serisi on hikâyeden oluşur ve Cumhuriyet öncesinde yayınlanan ilk polisiye seridir. Seride, çağdaş polisiye roman tekniği ile yerel renklerin kaynaşması uyumlu bir şekilde öykülere yansıtılmıştır. Martının gözüne baktığında onun hangi sahilden geldiğini anlayabilen, diş fırçası ile adam öldürmenin 36 yolunu bilen Amanvermez Avni, Osmanlı'nın Sherlock Holmes'ü olarak tarihteki yerini alır. Ebussüreyya Sami'nin 1913-1914 yıllarında yayınladığı Türklerin Sherlock Holmes'ü Amanvermez Avni serisi on hikâyeden oluşur ve Cumhuriyet öncesinde yayınlanan ilk polisiye seridir. Seride, çağdaş polisiye roman tekniği ile yerel renklerin kaynaşması uyumlu bir şekilde öykülere yansıtılmıştır. Martının gözüne baktığında onun hangi sahilden geldiğini anlayabilen, diş fırçası ile adam öldürmenin 36 yolunu bilen Amanvermez Avni, Osmanlı'nın Sherlock Holmes'ü olarak tarihteki yerini alır. Osmanlı'nın Sherlock Holmes'ü Amanvermez Avni serisinin etkisi uzun yıllar sürdü ve ileriki yıllarda bu seriye öykünen yeni seriler yazıldı. 1928 yılında yayınlanan Amanvermez Sabri ve 1944 yılında yayınlanan Amanvermez Ali serileri bu öykünmeye örnek olarak gösterilebilir. Amanvermez Avni, her türlü kılığa girip köşe bucak suçlu kovalayan, zekâsı ve yumruğuyla cinai vakaları bir bir çözümleyen özel dedektifti. Amanvermez Avni Zaptiye Nezareti'nin el üstünde tuttuğu, aynı zaman dilimini paylaştıkları ünlü Fransız hafiye Lecoq ile denk tuttukları, başkomiserlik maaşına artı olarak da 1500 kuruş hafiye ödeneğinden para alan bir hafiyeydi. Arkadaşı ve çömezi olan Arif ile Kazancılar'da bir evde kalırdı. İşinde o kadar marifetliydi ki, bir martının gözüne baktığında onun hangi sahilden geldiğini anlayabilir, diş fırçası ile adam öldürmenin 36 yolunu bilirdi. Gazeteci olduğu tahmin edilen, Ebusüreyya Sami'nin, Sherlock Holmes ya da Nat Pinkerton'a karşılık olarak oluşturduğu polis hafiyesi Amanvermez Avni, Holmes'ün asistanı Doktor Watson'a karşılık gelen yardımcısı Arif'le birlikte Beyoğlu Kazancı yokuşunda oturur. Abdülhamid'in kurduğu Emniyet-i Umumiye Müdüriyetine bağlıdır. Fransızca, Ermenice ve Rumca bilen Avni, sık sık kıyafet değiştirir, suçluları yakalamak için de kılıktan kılığa girer. Evinde küçük bir kimya laboratuvarı vardır. Sardığı kalın sigaralarla birlikte sütlü kahve içmeyi sever. Evinin bir odasını bu amaçla makyaj odası olarak kullanır. Ancak Avni, batılı benzerlerinin aksine yenilmez bir dedektif değildir. Düşmanları tarafından tuzağa düşürüldüğü de olur. Bu da öykülerin gerçekçilik dozunu artırmaktadır. Galata'da, Beyoğlu'nda Adalar'da, Ermeni, Türk, Arnavut, Rum haydutların peşinde maceradan maceraya koşan Avni, o kadar çok beğenildi ki daha sonra başka polisiye yazarları Amanvermez Sabri, Amanvermez Ali gibi hafiyelerle seriyi devam ettirdi. Avni, cumhuriyet dönemi polisiye yazarlarına da esin kaynağı oldu. Amanvermez Avni'nin tıpkı Sherlock Holmes'ün Dr. Watson'ı gibi aynı evi paylaştığı kişi başyardımcısı Arif'tir. Anderya ve Karolin ise diğer iki yardımcısıdır. Arif de üstadı gibi çok iyi kılık değiştirir ve fiziksel olarak aktiftir. Tehlikeli işlere koşar. Çoğu zaman ölümle burun buruna gelir. Polisiye roman tutkunu olduğu bilinen Abdülhamid de 1900'lerin başında bazı polisiye romanlara konu oldu. Örneğin Amanvermez Avni bir macerasında Abdülhamid tarafından kendisine suikast düzenleyecek ihtilalcileri yakalaması için görevlendirilir, başarılı olamayınca zindana atılır. ABD'li meşhur hikâye yazarı ve şair Edgar Allan Poe'nun 1841 yılında Grahm's Magazine'de yayınladığı Morgue Sokağı Cinayeti, -kısmen benzer örneklerin altyapı desteğiyle beraber- Batı'da polisiye romanın ilk örneği olarak kabul edilir. Yine onun kaleme aldığı Marie Roget'in Esrarı (1842) ve Çalınmış Mektup (1845) isimli polisiye romanlar da ilklerdendir. Batı'daki ilk polisiye romanlardan kırk yıl kadar sonra Türk halkı polisiye romanla yakından tanışmıştır. Bu tanışıklığın tarihî arka planında ise Tanzimat ve Kırım Savaşı neticesinde gelişen hadiseler ve Batı'yla olan yakın münasebetler yatar. İlk dönemler daha çok Fransız polisiye romanları Türkçe'ye çevrildi. Tercüme edilen ilk eser, Fransız yazar Pierre Alexis de Ponson du Terrail'in Paris Faciaları isimli romanıdır. Ahmet Münif tarafından 1881'de çevrilir. Yine aynı yıl, Türk edebiyatının 'Efendi Baba'sı Ahmet Mithat, Emile Gobariau'nun Orcival Cinayeti isimli romanını, önce gazetesi Tercüman-ı Hakikat'te tefrika edip sonra bastırmak suretiyle Türkçeye kazandırdı. 1889'a gelindiğinde ise polisiye roman tercümelerinde âdeta bir patlama yaşandı ve 20. asrın başına kadar onlarca çeviri yapıldı. 1908'den sonrası, polisiye roman çevirileri açısından ikinci bir patlama devri oldu. Evvela, namı günümüze kadar gelmiş meşhur Sherlock Holmes'ler (Conan Doyle) ve Arsen Lüpen'ler (Maurice Leblanc), Gaston Leroux ve Fantome serileri çevrildi. Daha sonra, Nick Carter, Nat Pinkerton, Pick Vick gibi karakterlerin maceralarından oluşan ve daha geniş kitlelere hitap eden popüler polisiye romanların tercümesi yapıldı. 1913 yılında amatör bir gazeteci olan Ebüssüreyya Sami'nin Türklerin Sherlock Holmes'ü Amanvermez Avni serisinin ilk öyküsü 'Yanmış Ev' Cemiyet Kütüphanesi Yayınlarından yayınlandı. Büyük ilgi çekince kalan 9 öykü de aynı yıl içinde neşredildi. 2006 yılında Turkuvaz Yayınevi ise bu 10 öykülük seriyi iki cilt halinde yayınladı. Osmanlı'nın Sherlock Holmes'ü Amanvermez Avni serisinin yazarı Ebussüreyya Sami'ye ilişkin bilgiler oldukça sınırlıdır. Kaynaklara göre yazarın gazeteci kökenli olduğu tahmin ediliyor. Ebussüreyya Sami 1909 yılında beş sayı çıkan Arz-u Hâl isimli haftalık mizah dergisinin başmuharriri olmasının yanı sıra, 1910-1911 yılları arasında 89 sayı çıkan ve yine bir mizah dergisi olan Hâyâl-i Cedîd'in de başmuharriridir. Öte yandan, Ebussüreyya Sami'nin Türklerin Sherlock Holmes'ü Amanvermez Avni (1913-1914) serisinin dışında Abdülhamid'in Kayguları (1914) ve Amasya Sonbaharı (1930) isimli iki kitabı daha bulunur. 'Sherlock Holmes, Nat Pinkerton, Nick Carter, Lecoq, Harry gibi Batı'nın zabıta yaşamında harikalar yarattıkları söylenilen fevkalade zeki kişilere ait öykülerin ne kadar merakla okunduğunu gördükçe Doğu ülkelerinin de bu gibi zekâlardan yoksun olmadığını kanıtlayacak, saklanmış ve doğru olan belgelerin yayınlanmasını ulusal ve vatani görevlerden saydım. Amerikalı bir Nat Pinkerton'un, Parisli bir Lecoq'un ellerinde var olan çok sayıdaki maddi araçlara dayanan başarılarını ısrarla alkışlayan okuyucular, hiç şüphe etmem ki bütün süregiden mahrumiyetleri içinde –yalnız sahip olduğu Doğu zekâsını kullanarak- başarılar kazanan bir Türk polisini daha çok beğeneceklerdir.' Önsöz Boğazın soğuk ve derin sularından Beyoğlu sokaklarındaki kumarhanelere, eski İstanbul'un paşa konaklarına uzanan bir macera… Amanvermez Avni ve çırağı Arif, yılan hikâyesine dönmüş bir cinayet-aşk-hırs üçgenini çözmek için kılıktan kılığa giriyor, koşuşturmacadan vazgeçmiyorlar. Her milletten, her cemaatten insanlara rastlanabilecek bu hikâyede cesur hafiyeler Avni ve Arif bu sefer bir paşazadenin katilinin izini sürüyor. Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın. Tiyatroda gerçekleşen bir cinayetin izini süren Amanvermez Avni ve çırağı Arif, olayı çözüme kavuşturana kadar türlü badireler atlatıp, yanma tehlikesiyle burun buruna geliyorlar. Her bir kumpastan zekice kurtulmayı başaran ikili sayesinde İstanbul'un en kalabalık mekânlarından, en ücra köşelerine kadar uzanan soluk soluğa bir macera sizleri bekliyor. Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın. Cinayet işlemeye zorlanıp karşılığında yüklüce para verilerek susturulmaya çalışılan yaşlı kadının, asıl katillerin bulunması için Amanvermez'e ulaşması üzerine Avni ve çırağı Arif, suçluları kanuna teslim etmek için türlü yollar deneyip, türlü kılıklara girerler. Avni ve Arif'in dedektifliğine karşı katiller de en az onlar kadar donanımlıdır. Fakat göz ardı ettikleri ihmaller yüzünden kendilerini ele vermekten kurtulamazlar. Osmanlı'nın en iyi dedektifi Amanvermez Avni ve çırağı Arif yine soluk soluğa bir maceranın peşinde. Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın. Kendisinden yanmış cesedin kime ait olduğunu bulması istenen Avni kendini bir sürü entrika, yalan, suikast ve tehlikenin içinde bulacaktır. Kahramanımız dikkat ve ayrıntılara önem vermesi sayesinde olayı çok ilginç bir şekilde çözüyor. Heyecanla bir solukta okunacak bir Osmanlı macerası sizi bekliyor. Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın. İstanbul'un en gözü pek dedektifi Amanvermez Avni ve çırağı Arif yine maceradan maceraya koşuyor, suçlu ve zanlıları kanuna teslim ediyorlar. Ama bu sefer bir farkla; artık Andriya da onlara yardım etmektedir. Avni, Arif ve Andriya çeşitli kılıklara girerek, İstanbul'un altını üstüne getiriyor, suçlulara göz açtırmıyor. Serinin yine soluk soluğa okuyacağınız bu kitabında Amansız ve ekibi İzmir'den başlayan bir maceraya atılıyorlar. Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın. Kanun kaçaklarının korkulu rüyası olan Amanvermez Avni ve ekibi serinin bu kitabında Pisbıyık lakaplı azılı hırsız Ligor'u yakalamak için işe koyuluyor ve türlü kılıklara girip, şehrin altını üstüne getiriyor. Polis teşkilatının bile baş edemediği Ligor'u yakalamak için Arif; Avni kılığına, Avni ise başta dilenci olmak üzere türlü türlü kılıklara giriyor. Yakalanacağını anlayan Ligor'un, Avni'nin çırağı Andriya'yı kaçırmasıyla işler iyice sarpa sarar, şehrin geniş meydanlarından arka sokaklarında uzanan soluk soluğa bir macera sizleri bekliyor. Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın. Yetkili merciler, padişahın ve milletin aleyhinde toplantılar yapıldığı haberini alır almaz bu kişileri yakalatma işini en iyi yapabilecek kişi olan Amanvermez Avni ile iletişime geçip ondan padişah namına bu işi çözmesini isterler. Avni 'emir büyük yerden' diye düşünerek kabul eder fakat elde ne adres ne de şahıs bilgisi vardır. Tüm bu yetersizliklere rağmen işe koyulan Amanvermez ve ekibi türlü kılıklara girerek suçluları yakalamak için türlü yollar denerler. Zira bu sefer işleri hiç kolay olmayacaktır. Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın. Kanun kaçakların korkulu rüyası, bulunduğu dönemin en cevval dedektifi Amanvermez Avni'nin aniden vefat etmesi, şehirde büyük yankı uyandırır. Bu haberi alan kanun kaçakları Avni'nin yokluğunda kanunsuz işlere son sürat devam ederler. Bunlardan biri de kalpazanlık yapan Pandelli ve arkadaşlarıdır. Artık kendileri gibi kanun kaçaklarını yakalayacak Amanvermez Avni'nin olmaması işlerini daha da kolaylaştırır fakat hesaba katmadıkları bir şey vardır. Serinin soluk soluğa okuyacağınız bu kitabında heyecan dolu satırlar sizleri bekliyor. Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayın. Şehrin en ünlü dedektifi olan Amanvermez Avni ve ekibi padişaha suikast düzenlemek için görevlendirilen Rus Kontesi'nin İstanbul'a geleceğini duyar duymaz işe koyulurlar. Mısır Prens'i kılığına girerek Kontes'i yakın markaja alan Avni'nin nazik ve ince düşünceli tavrından etkilenen Kontes, amacını gerçekleştirmek için türlü yollar denese de Avni'nin hamleleri karşısında ne yapacağını bilemez ve işler iyice sarpa sarar. Serinin nefes kesen bu kitabında sadece şehrin ara sokaklarında değil ülkeler arasında gerçekleşen bir macera sizleri bekliyor. Her milletten Osmanlı erkeklerini peşinden koşturan bir kadın: Kamelya… Birçok erkekle yolu kesişen bu kadının Avni'yle tanışması ise ancak ölümüyle olur. Cesur hafiye Amanvermez Avni bu macerasında, acımasızca öldürülen bu kadının katilinin izini sürüyor ve kendisi de ölümden birkaç kez dönüyor. İnsanları da hayvanları da acımadan katleden bu caniyle en küçük ayrıntıdan bile iz sürebilen kahraman Osmanlı polisi Avni'nin mücadelesini bir nefeste okuyacaksınız.

Osmanlı'nın Sherlock Holmes'ü Amanvermez Avni

Türkiye'deki turistik ekspresler

Kültür ve Turizm Bakanı Ersoy, Yunanistan Kültür Bakanı ile "Romeo ve Juliet" oyununu izledi

Saçlarına kına yakılıp asker çorbası içen izciler, 57. Alay'ın 109 yıl önceki yolunda

Kur'an-ı Kerim'den 11 dua

İmam Gazali'nin kaleminden "Dil Hastalıkları"

Nizamülmülk ve "Siyasetname"

İslam’dan edebiyata kadar en özgün konuların podcastleri

5 başlıkta Filistin - PODCAST

Filistin direnişinin sembolü - PODCAST

Aral Gölü nasıl kurudu?

Ankara'da terör örgütü ASALA tarafından şehit edilen diplomatlar için anıt yapılacak

Somali’nin hürriyet kahramanı: Muhammed b. Abdullah Hasan

Yahudi asrı ve iki aldatıcı ideoloji

Çin'den, İran'ın İsrail'e "sınırlı ve nefsi müdafaa" kapsamında karşılık vermesine destek

Sahabenin ümmete örnekliği

İslam sanatında zirve: Selçuklu çinileri

Kosova'nın 735 yıllık en eski camisi: Mlike

İnzivanın iktizası

Endülüs'ün incisi: İbn Hazm

Kur'an-ı Kerim'den 11 dua

İçimizdeki kurtçuk: Hırs

Filistin direnişinin sembolü: Anahtar

İmam Gazali'nin kaleminden "Dil Hastalıkları"

Nizamülmülk ve "Siyasetname"

Arama

Osmanlı'nın Sherlock Holmes'ü Amanvermez Avni