Arama
Kerbela mersiyeleri
1343 sene evvel meydana gelen Kerbela vakası, tüm Müslümanları hüzne boğan, İslam tarihinin en elim olaylarından biridir. Yüzyıllar boyu kanayan bir yara, sönmeyen bir ateş ve bugün dahi canlı olan bu olay karşısında Müslümanlar, üzüntülerini farklı yollarla dile getirdiler. Bu yolların başında da edebiyat gelir. Şairler Kerbela'yı şiirlere taşımış ve "Kerbela Mersiyesi" adı verilen bir edebi tür ortaya çıkmıştır.
KERBELA OLAYI EDEBİYATI NASIL ETKİLEDİ?
📌 İnsanla alakalı her husus edebiyatın tabii olarak ilgi sahasına girer. Bütün bir ümmetin etkilendiği ve etkilerinin hala gözlendiği "Kerbela" gibi tesiri büyük bir olayın edebiyatı etkilememesi düşünülemez.
📌 Kerbela olayı toplumun her kesimini etkilediği gibi sanatı da etkiler. Kerbela sonrasında "Hüseyniye" diye bilinen mimari eserler, "Taziye" adı verilen tiyatro oyunları, resimler, minyatürler ve besteler ortaya çıkar.
(X) Maktel-i Hüseyn nedir?
Hz. Hüseyin'in şehadetini destansı şekilde anlatan eserlerdir.
(X) Muharremiyye ne demek? Öğrenmek için tıklayın
🔲 KERBELA MERSİYELERİ NE DEMEKTİR?
Vefat eden kişilerin arkasından yazılan şiir anlamına gelen mersiye, İslam edebiyatında ciddi bir yer tutar. Kerbela hakkında yazılan acı dolu şiirlere de "Kerbela Mersiyesi" denir.
Kerbela mersiyesi sırasıyla;
➡ dünyanın faniliği,
➡ yas tutma,
➡ Hz. Hüseyin'e (RA) övgü,
➡ Kerbela'nın tasviri,
➡ dua
olmak üzere beş ana bölümden oluşur. Kerbela mersiyesi yazan şairlere ve mersiyelere yakından bakalım.
"Şâd omasun bu vâkı'adan şâd olan gönül
Bir dem melâl ü guşadan âzâd olan gönül"
Fuzuli
(X) Fuzuli kimdir❓
(X) Adı Mehmed olan Fuzuli, 1556'da vefat eder. Hemen her hususta kalem oynatan şair, yeteneği ile Klasik Türk şiirinin en tanınan isimlerinden olur.
(X) 🔍 Bilgi Notu:
(X) Fuzuli "Hadikatü's Süeda" başlıklı eserinde, "Kerbela Olayı"nı manzum ve mensur olarak anlatır.
📌 Fuzuli, Kerbela hadisesinden oldukça etkilenen şairlerden biridir. Şair Kerbela ile alakalı sitemini şiirine yansıtarak bu olaydan şad olan gönüllerin bir daha şad olmamasını dua yolu ile Allah Teâla'dan diler. Bu beyit bu yönü ile bir dua dizesidir. Fuzuli Hz. Hüseyin Efendimizin (RA) şehit edilmesi olayını ayrıca bir kitapta anlatır.
(X) Fuzuli ve Sezai Karakoç'un Leyla ile Mecnun tasvirlerini okumak için tıklayın
"Ol Hüseyn ismi hasen hulkı Ali-sîret kim
Kerbalâdur ana meydân-ı rızâda maktel"
Rûhî-yi Bağdâdî
(X) Rûhî-yi Bağdâdî kimdir❓
(X) 1534-1605 yılları arasında yaşayan divan şairi. Bağdatlı olan Ruhî, derviş meşrep şekilde hayat sürmüş bir şairdir.
(X) 🔍 Bilgi Notu:
(X) Rûhî'nin vefatına, Itrî "Gitti Rûhî âdem iklîmine âh" mısrası ile ebced hesabı yoluyla tarih düşürmüştür.
📌 Rûhî yazdığı mersiyede, Hz. Hüseyin'in (RA) ahlaki yönlerine dikkat çeker. Hz. Hüseyin (RA) babası Hz. Ali (KV) ve dedesi Efendimiz'in (SAV) yanında, en güzel bir ahlak içerisinde büyür. Ol Hüseyn ismi hasen hulkı Ali-sîret kim" dizesinde bu hususu dile getiren şair, "Kerbalâdur ana meydân-ı rızâda maktel" diyerek meydanın bizler için Kerbela olduğunu söyler.
(X) Şeyh Galib'in efsanevi eseri Hüsn-ü Aşk'ın hikayesini okumak için tıklayın
"Ser-dâde-i bançer-i şehadet
Tâ key gam-ı haclet-i şehîdân
Min-ba'd olayım o şuha kurbân"
Fehîm-i Kadîm
(X) Fehîm-i Kadîm kimdir❓
(X) 1647'de vefat eden divan şairi. İleri derece Arapça ve Farsça bilen Fehîm, şiirde hızlıca yol kat eder. Kudüs, Mekke, Medine, Edirne ve Mısır'da bulunan şair, bir dönem kâtiplik de yapar.
(X) 🔍 Bilgi Notu:
Fehîm-i Kadîm, Evliya Çelebi'nin yakın arkadaşıdır. 17-18 yaşlarında bir divana sahip olan Fehîm, anlaşıldığı üzere kısa bir yaşam sürmüştür.
📌 Genç yaşta vefat eden Fehîm, maiyetinde bulunduğu Paşalar sebebiyle Osmanlı topraklarında epeyce dolaşır. Bu gezintiden oldukça etkilenen genç şair, ""Ser-dâde-i bançer-i şehadet / Tâ key gam-ı haclet-i şehîdân / Min-ba'd olayım o şuha kurbân" mısraları ile Hz. Hüseyin'i (RA) anarak şiirini taçlandırır.
(X) Az bilinen divan şairlerinden beyitler okumak için tıklayın
"Kerbelâya döndürüp İstanbulı hasm-ı pelid
Han Selîmi bir alay kavm-i Yezîd itdi şehîd"
Aynî
(X) Aynî kimdir❓
(X) 1766-1837 yılları arasında yaşayan divan şairi. Aslen Antepli olan şair, şiire geç başlamıştır. İstanbul'a yerleşerek bir edebi muhite dâhil olan Aynî, zamanla iyi bir şair haline gelir.
(X) 🔍 Bilgi Notu:
(X) Aynî'yi dönem şairlerinden farklı kılan özelliği, edebiyatımızda nadir görülen bir manzum sözlük yazmasıdır.
📌 Aynî'nin şiirinde Kerbela mersiyelerinin farklı veçhesini görüyoruz. Hz. Hüseyin'in (RA) şehit edildiği dönem başta olan Yezid b. Muaviye'nin adı İslam coğrafyasında zalim kelimesi ile eşdeğer kullanılmaya başlanır. Zamanla yezid, kötü ve aşağılık bir anlama dönüşür. Şair, "Han Selîmi bir alay kavm-i Yezîd itdi şehîd" dizesinde şehit edilen III. Selim'e atıf yapar.