İhsan Oktay Anar'ın Suskunlar'ına dair her şey
Dil ile kurduğu bağıntı, okurları tarafından çokça sevilen yazarlar hem iyi metin üretebilir hem de çok satabilir. Çağdaş Türk Edebiyatı'nın yaşayan en önemli yazarlarından olan İhsan Oktay Anar'ın başyapıtlarından biri kabul edilen Suskunlar'ın dile gelenlerine, sessizliği ince bir işçilikle işleyen karakterlerine, gerçekle düş arasında söylenenenlerine misafir oluyoruz.
"Kin şeytanın kahkahasıdır."
İhsan Oktay Anar - Suskunlar
▪ Suskunlar romanı, tarihsel olarak bir kesinlik göstermese de III. Ahmet dönemi sonrasında geçtiğine dair içinde işaretler taşır. Roman, sıklıkla geçmişle şimdinin iç içe geçmesi nedeniyle düz bir zamansal çizgide ilerlemez. Yer yer bahsedilen küçük tarihsel bilgilerle dönemin, Osmanlı Devleti'nde Lale Devri'ne tekabül ettiği anlaşılır. Romanda tarih, musiki, fıkıh ve tasavvuf temelli bir kurgu söz konusudur.
▪ Suskunlar; Osmanlı motiflerine, musikisine ve ilmine dair pek çok metaforu içerir. Bu zengin metafor kullanımı henüz kitabın adıyla başlar. Tasavvuf literatünde "ölüler" aynı zamanda "suskunlar" olarak da bilinir. Eserin mekansal olarak Galata, Karaköy ve tarihi yarımada olacak şekilde genel hatlarıyla çizilebilecek bir haritası vardır.
"Sessizlik de bir perdedir. Sessizliği işitebilirsin. 'Es' bile bu perdeye kıyasla, 'ses'tir."
İhsan Oktay Anar - Suskunlar
▪ Suskunlar'da Türkçe'nin kullanımı, sözcük seçimi ve zenginliği son derece başarılıdır. İhsan Oktay Anar'ın, metinlerinde kullandığı dilin özgünlüğü onun Osmanlı Tarihi ve Türkçesine olan hakimiyetinin de bir neticesidir.
▪ Suskunlar bir musiki roman denilebilecek ölçüde makamlardan ve müzik terimlerinden yararlanır. Zengin bir kaynak olan Mevlevi ilahilerinden de beslenir.
▪ Roman karakterlerinin temsil ettiği çeşitli semboller söz konusudur. Örneğin; Tağut karakteri dinler tarihinde şeytanın adlarından biridir.
"Mükemmellikle güzellik aynı şey değildir. Çirkin bir şeyi güzel yapmak mümkündür ama mükemmel bir şeyi güzel kılmak daha zahmetli bir iştir."
İhsan Oktay Anar - Suskunlar
▪ Suskunlar, birçok kaynaktan beslenmesi bakımından zengin bir metindir. Kadim eserlerden kutsal metinlere kadar bir hayli referans kaynağı olması bakımından metinlerarasılık tekniğini kullanmaya elverişlidir. Kur'an-ı Kerim içinden ayetlerden ve kıssalardan, tahrif edilmiş İncil ve Tevrat'tan da yakın okumalar yapmak mümkündür.
▪ İhsan Oktay Anar'ın, her romanında kullandığı bir karakter vardır: Uzun İhsan. Edebiyat tarihçileri ve okurlar bu karakterin Anar'ın kendisi olduğunu düşünür.
"Kusur benim imzamdır. Bir ismim olduğu sürece kusurum da olacak ve olmalıdır."
İhsan Oktay Anar - Suskunlar
▪ Roman, kurgusal olarak birçok olayın aynı anda iç içe anlatıldığı, postmodern tekniklerin yer yer kullanıldığı bir eser olması nedeniyle okuyucu üzerinde bir bütünlük hissi oluşturmaz.
▪ Birden fazla olayın hizmet ettiği ana konu ise; müzisyen bir ailenin hikayesi olarak başlar. Neyzen Batın Efendi'nin oğlu Zahir'le Tağut'un savaşını anlatır. Tağut, şeytanı sembolize eder. Romanda Zahir ile Tağut'un savaşı leitmotiv olarak karşımıza çıkar.
Leitmotiv ne demektir?
Genellikle müzik ve edebiyatta kullanılan bir tekrar etme (nakarat) tekniğidir. Romanda çeşitli nedenlerle tekrarlanan sözcük ya da söylem olarak karşımıza çıkar.
"Musiki sessizliğe ne kadar yakınsa, o kadar da mükemmel olur."
İhsan Oktay Anar - Suskunlar
▪ Eserin ana karakterlerden biri olan Prevelli Hacı İskender veya Cüce Efendi olarak bilinen Alessandro Prevelli gelecek vadeden Venedikli bir Çembolo sanatçısıdır. Malta'dan Venedik'e yolculuğa çıktığı bir sırada esir düşüp Konstantiniyye'ye getirilir ve esir pazarında satışa çıkarılır.
▪ Cüce Efendi, fiziksel özelliklerinden dolayı ilk olarak esir pazarında pek rağbet görmez. Bir gün, pazarda kendi kendine mırıldanmakta olan Kanuni Asım'ı duyan Allesandro Prevelli de bu mırıldanmaya eşlik eder. Bu sayede Asım'ın dikkatini çektikten sonra Asım onu köle olarak satın alır.
