Arama
Ali Emiri'nin Osmanlı Tarih ve Edebiyat Mecmuası
Ali Emiri Efendi; hayatı boyunca topladığı kitapları Millet Kütüphanesi adıyla kurduğu kütüphaneye bağışlayan, Divanu Lugati't-Türk'ü ilim alemine kazandıran ve yayınladığı eserleriyle edebi hayatımıza hizmet eden çok yönlü bir şahsiyetti. Yayınladığı dergilerle edebiyat, tarih ve kültür hayatımıza katkılarda bulunmuştu. Onun çıkardığı, birbirinin devamı niteliğinde olan "Osmanlı Tarih ve Edebiyat Mecmuası" 20. yüzyıl edebiyatımızın çehresini yansıtmaktaydı. İşte Ali Emiri'nin bir son ve başlangıca ışık tutan Tarih ve Edebiyat Mecmuası...
İlim ve irfanla bu denli haşır neşir olan Ali Emiri, 31 Mart 1918- 30 Eylül 1920 yılları arasında 31 sayı olarak Osmanlı Tarih ve Edebiyat Mecmuası adıyla hacimli bir dergi çıkardı. Derginin idarehanesi Ali Emîrî'nin kurduğu Fâtih Millet Kütüphanesi'ydi.
Türkçenin hafızası Divânü Lugâti't-Türk
Derginin yayımlanma sebebi ve yayın esasları ilk sayıda Ali Emîrî tarafından belirtilmişti. Buna göre Osmanlı Devleti'nin ne tarihi ne edebiyat tarihi ne de Osmanlı ve Türk dilinin bir sözlüğü yazılabilmişti. Ali Emîrî Efendi'nin bildirdiğine göre Maarif Nezâreti, bir Osmanlı tarihiyle bir Osmanlı edebiyatı tarihinin nasıl yazılabileceği konusunda kendisine fikirlerini sormuş, o da cevap vermişti. Konudan haberdar olan Vakit ve Tanin gazeteleri Ali Emîrî için takdirkâr ifadelerde bulunurken Köprülüzâde Mehmed Fuad Bey Yeni Mecmua'da (sy. 22 [1918], s. 427-428), memlekette tarih anlayışı henüz Ortaçağ seviyesinde iken millî tarih hakkında çok eksik bir eser bile yazılamayacağını ileri sürdü. Ali Emîrî Vakit ve İkdam gazetelerinde Mehmed Fuad Bey'e cevap verdi. Daha sonra gerek bu cevapları neşretmek gerekse tarihî, edebî, fennî meseleler hakkında ilgili komisyonların faydalanacağı yayınlar yapmak için Osmanlı Târih ve Edebiyat Mecmuası adıyla bir dergi çıkarmaya karar verdi.
Ali Emiri dergiyi yayımlamaktaki bir diğer amacını da bundan sonraki makalelerini günlük gazeteler yerine bir mecmuada derli toplu yayımlamak olarak ifade eder. Dergisini vatana ve millete hizmet etmek için çıkardığını mükemmel bir edebiyat dergisi çıkarmak gibi bir gayesi olmadığını da ekler.
Osmanlı Târih ve Edebiyat Mecmuası'nda yer alan metinlerin yaklaşık üçte biri Osmanlı hânedanı mensuplarının şiirlerinden ibaretti. Bunlardan bazıları II. Murad (Murâdî), Fâtih Sultan Mehmed (Avnî), II. Bayezid (Adlî), Kanûnî Sultan Süleyman (Muhibbî), I. Ahmed (Bahtî), III. Mustafa (Cihangir), III. Ahmed (Ahmed) ve II. Mahmud (Adlî) gibi padişahlara, bazıları Bayezid (Şâhî) gibi şehzadelere, büyük bir kısmı da Âdile Sultan'a aitti. Dergi kadın şairlere dönemindeki bütün dergilerden daha çok yer ayırmasıyla da dikkat çekiciydi. Anî, Ayşe (Uyvarlı), Emetullah Sıdkı, Ferîde (Kastamonulu, Baharzâde) Fıtnat, Habîbe (Hersekli Ali Paşa'nın kızı), Hatice, Hubbî Hatun, İffet, Leylâ, Mihrî, Sırrî, Şeref, Tevfîka Nesîb ve Zeyneb hanımlar dergide şiiri bulunan kadın şairlerden bazılarıydı.
Dergideki neşredilen yazıların büyük bir kısmı Ali Emîrî'ye ait olup çoğu imzasızdı. Ona ait olmayan metinlerin bazıları da yazma eserlerden çıkarıp neşrettiği manzumelerden ibaretti.
Ali Emîrî Efendi gibi Diyarbekir doğumlu şairlerin (meselâ Said Paşa, Nusretî, Kâmî, Lebîb-i Âmidî, Süleyman Nazif, Faik Âli) manzumelerine de yer verilen dergi, bir nazîre mecmuasını andırmaktaydı. Bir şair padişahın, Fuzûlî, Nâilî-i Kadîm, Nedîm, Şeyh Galib, Nâmık Kemal, Muallim Nâci gibi eski şairlerin veya Reşid Âkif Paşa, Adanalı Ziyâ, Fâik Mehmed Memduh Paşa gibi o sıralarda divan edebiyatı geleneğini devam ettiren şairler için nazîreler yahut Ali Emîrî'nin yazdığı manzumelerden sonra ona yazılmış nazîreler sıralanmaktaydı.
Ali Emiri hem etrafında hem de dergi çevresinde edebi bir okul oluşturmuştu. Ali Emiri'nin Divanyolu çevresindeki bir kıraathanede dostlarıyla birlikte edebi sohbetlerde bulunduğu bilinir. Sohbet meclisindeki Muhyittin Raif, Hulki, Radi , Seyfettin ve Kürkçüzade Osman gibi şairler, bazen şiirlerini dergiye göndererek yayımlatmışlardı. Bu şiirlerin bir kısmı Ali Emiri'ye nazire ve tahmis tarzındaydı. Ali Emiri, bu şairlerin şiirlerini yayınlarken onlardan övgüyle bahsetmiş, bazen onlara nazire de yazmıştı.