KIRIK BİR KALBİN AKİSLERİ: VAR OLMAK
🔶 Nurettin Topçu'nun var olmanın, düşünmek, sevmek ve hareket etmek olduğunu savunduğu; "neden yaşıyoruz" sorusunun cevabını kendine özgü, ilgi çekici bir üslupla kaleme aldığı eseri Var Olmak, işte bu aralanan kapılar içerisinde en dikkatimizi cezbedenler arasında.
Ahlâk davasıyla geçen bir ömür: Nurettin Topçu
🔶 Var Olmak kitabı, Düşünceler ve Duyuşlar adı altında iki büyük başlıktan oluşur. Bu iki büyük başlığı dolduran alt başlıkların ilki Topçu'nun kitabına ismini verdiği Var Olmak yazısıdır. 33 yazıdan oluşan kitabın Nurettin Topçu tarafından yazılan ön sözünde sanat ve felsefe ilişkisi üzerinde durulmuş, böylece kitaba asıl rengini veren düşünce ve duyuş yani his terkibi okura baştan sunulmuştur.
Kitabı incelemek ve satın almak için tıklayınız
"Ama insan niçin düşünür, nasıl hisseder? Dimağ ve kalp birbirleriyle anlaşarak birlikte çalıştıkları zaman nasıl eser meydana geliyor?"
🔶 Topçu eserinin ön sözünü şu cümlelerle bitiriyor:
"Hareketlerin harabettiği gönülde sade bir yetim iniltisi var. Tellerine bazı yenilerini de ilave ettiğimiz bu eski sazın terennümlerini dinleyecek kulak varsa, onda kırık bir kalbin akislerinden başka bir şey duymayacaktır."
🔶 Hareket ve sevgi… Topçu'nun düşünme eylemiyle mecz edilen bu diğer iki eylem, yazarının da ifade ettiği gibi kırık bir kalbin akislerini en "gerçekçi" biçimde yansıtıyor. Hazırsanız var olmanın dinamitlendiği o en keskin noktalara, Topçu'nun satırları üzerinden bir yolculuğa çıkalım…
TOPÇU'YA GÖRE VAR OLMAK NEDİR?
📌 Var olmak "hareket etmek"tir
🔶 Var olmak "hareket etmektir" gibi bir sav çıkarsa karşınıza, öncelikle buna şaşırmanız olasıdır. Edebiyat ve düşünce dünyamızın en seçkin kalemlerinden biri olan Topçu'nun önümüze sürdüğü bu fikir, okuru çarpıcı bir tefekküre davet ediyor.
🔶 Topçu "var olmak"ın merkezine "hareket" kavramını koyar. Düşünmek insanın kısmi bir özüyken hareket varlık sahasıyla ilgilidir. Bundan dolayı, hareket kabiliyetinin gelişmesi, düşünme kabiliyetinin gelişmesini sağlar.
🔶Özgürlük ve hareket kavramlarını bağdaştıran ve birlikte açıklayan Topçu, varlığın hareketle beraber ortaya çıktığını ileri sürer.
"Hürriyetim, hareketimin varlığı sayesinde vardır ve hareketle birlikte kendini gösterir."
🔶 Modern dünyada kutsal bir olgu haline getirdiğimiz özgürlüğümüze bu açıdan bakmamıştık değil mi?
Nurettin Topçu ve fikir dünyasına ışık tutan 25 ilginç bilgi
📌 Var olmak "istemek"tir
🔶 Nurettin Topçu var olmayı hareketle açıklamaya ilaveten; iki farklı kavramı da konuya dahil eder: Düşünmek ve istemek… Yani Topçu'ya göre var olmak; düşünmek, sevmek ve iradî hareketler gerçekleştirmektir.
"Hayatın boşluğu ve hiçliği hakkındaki bu denemenin evrensel oluşu, büyük ve ergin ruhlarda da tesirini yapmakta olması hepimizin sadece kendimiz için istediklerimizin varlığı yüzündendir. Hatta bazen alemin külli varlığına bağlanmayan, kaynağını onda aramayan cüzi ve ferdi isteklerimizin alemşümul ve gerçek varlığı unutarak tatmini aramaktadır."
🔶 Topçu'nun var olmanın merkezlerinden birine yerleştirdiği istemek ve irade kavramına bakış açısı tamamen farklıdır. Eğer insandaki isteme güdüsü, külli bir varlığı kapsamıyorsa, dar bir sınırda meydana çıkıyorsa yalnızca varlık sonsuzluğa ulaşmadan bireysel ve toplumsal düzlemdeki yerini alır. Bu durum ise insan hareketinin bir nevi ölümü gibidir Topçu için.
"Tam ve gerçek hareketi ise şöyle tanımlamaktadır: Tam ve gerçek hareket, her defasında en iptidaî bir karar ve feragatte dahi, bütün âleme yayılış, ondan da sonsuzluğa geçiş, sonrasında ise sonsuzluktan aldığı kuvvet ve bütün âlemden aldığı ibretle, zekâ ile iradenin bütün kuvvetlerini kullanarak, tekrar kendi ferdi âlemimize dönüş ve bu noktadan âlemle temastır. Böyle olmayan hareketler kısırdır, ölü doğmuş hareketlerdir."
🔎 Peki, Topçu'nun düşüncesinde gerçek ve evrensel bir iradeyi nasıl yakalayabiliriz?
🔶 Topçu'nun düşüncesine göre hakikatte yalnızca tek bir irade yani Allah'ın iradesi vardır. Gerçek ve tam irade ise bireyleri kendi nefsinden ve toplumsal kimliğinden sıyırarak Allah'a ulaştıran iradedir.
📌 Var olmak "düşünmek"tir
🔶 Topçu'nun var olmanın merkezine oturttuğu kavramlardan biri de düşünmektir. Topçu eserinde hareketin, varlık ve düşünmeyle olan ilişkisini uzun uzadıya işler. Topçu düşünceyi de bir hareket olarak izah eder.
🔶 Topçu'ya göre düşünce, hareketin insanda içselleştirilmesidir. "Hakikate kendi iç dünyamızda temas etmektir."
🔶 Topçu düşünce ve varlığı birbirinden ayrı iki unsur olarak görmez. Bu sebeple kitabına "Var olmak düşünmektir." cümlesini kaydetmekten de geri durmaz.
Nurettin Topçu'nun kaleminden 20 alıntı ile Var Olmak
Topçu gerçek düşünüşü ise şu şekilde açıklar:
"Gerçek düşünüş, varlığımızın her adımda karşılaştığı muammaları kainatın bütününe sorarak, oradan da sonsuzluğa duyurarak onlardan cevabını almaktır."
"Kainatın bütününe bağlanmayan, sonsuzluktan cevap getirmeyen düşünceler, gerçek düşünce değildir. Olsa olsa muvaffak olamamış, gayesine ulaşamamış düşünme denemeleridir."
🔎 Var olmayı hareket ve düşünce ile açıklayan Topçu bu iki kavramı nasıl birleştirir?
🔶 Topçu düşünceyi gerçek ve olgunlaşmış bir hareket olarak görür. Topçu'ya göre düşüncenin son basamağı harekettir. Çünkü birey hem hareket hem de düşünce ile aleme bağlanmıştır. Düşünce ile hareketin birleşme noktası ise Topçu'ya göre tam da burasıdır.
"Var olmak, gerçek manasıyla var olmak, hareketleriyle düşüncesini sonsuzluğa istinat ettirmek demektir ve böylelikle kendi varlığını sonsuzlukta aramak demektir."
🔶 Sonuç olarak tüm bu durumlarda insana eşlik eden var olmayı esas kılan tek bir durum vardır Topçu'ya göre, bu da hareketin ta kendisidir. İnsan sınırlarını ve yapabileceklerini hareketleri sayesinde gözlemleyebilir.
"Dünyada belki her şeyi bulmak kolay, kendini bulmak zormuş. Kendimizi nerede bulalım?"
VARLIĞIN TEMELİ: RUH VE HAREKET
🔶 Topçu varlığın temelini hareket ile açıklarken ruhu da aynı ortaklığa dahil eder.
"Varlıkların temeli ruh ile harekettir. Çeşitlilik tanımayan ruhun, hareketini kaybetmesinden ölü madde çıktı. Ruhun hareketi ise, her yerde kendini aramak, kendine koşmaktır. . Madde hareketin sahnesi oldu; canlılar ise birer basamak. Ruhun ilk hareketi bitkilerle hayvanlarda hayat hamlesi halinde kendisini gösterdi. İnsanda bu hamle kemâline erdi; ruh asıl hüviyetiyle gözüktü; kabuğunu kırdı ve o âna kadar içerisinde gizlendiği vücutta, bu defa kendini gizlemeyen şuur halinde göründü. Şuur şimdi aslı olan Allah`a koşuyor. Böylece aslımız gibi gayemiz ve âkibetimiz de ruh dünyasındadır."
🔶Ruhun da bir gayesi var; O, Allah'a doğru yolculuktadır.
VAR OLMANIN NİHAİ HEDEFİ: HAREKET VE DÜŞÜNCENİN ALLAH'A DAYANDIRILMASI
🔶 Topçu'nun hareket ve düşünce eyleminin nihai hedefi, bu iki kavramı sonsuza dayandırarak da kişinin kendisini sonsuzda aramasıdır. İradenin dayandığı yer fani ve içi boş istekler değildir. İradenin sonsuzluktan cevap getirecek bir nitelikte olması gerekir.
🔶 Peki, bu sonsuz bizler için neyi ifade eder? Topçu, insanın varoluş gayesinin sonsuza yani Allah'a ulaşmak olduğunu açıklar.
"Hiçbir düşmanlık insanı Allah'a ulaştırmaz."
Nurettin Topçu'nun İsyan Ahlakı kitabından 20 unutulmaz alıntı
HAKİKATE ULAŞMADA BİR YOL: SEVGİ
🔶 Topçu'nun var olmayı temellendirdiği ve anlamlandırdığı kavramlardan biri de sevmek… Topçu sevmeyi "gerçek bir yaşayış" olarak tanımlar.
🔶 Topçu'ya göre hakikate ulaşmaktaki en önemli unsur kainatı kucaklayan sevginin ta kendisidir. Gerçeği bilmeyi sevginin ne olduğunu bilmekle bağdaştıran Topçu, bu iki bilgiden yoksun olan insanın hakikate ulaşamayacağını ifade eder.
"Eğer ben var olmak istediğim değilsem, istediğim sözle değil arzu ve tasavvurla da değil fakat bütün kalbimle, bütün kuvvetlerimle, hareketlerimle istediğim değilsem, ben var değilim."
🔶 Bu sevginin ise bir gayesi vardır. Vücuttan kaçarak, fanilikten sıyrılarak, yitip giden her şeyden taşarak: Sonsuzluğa ulaşmak…
"Gerçek aşkın sahipleri, ne servetin, ne şöhretin veya tamaşanın, ne de ilmin ve sanatın aşıkıdırlar. Gerçek aşıklar, aşkın aşıklarıdır. Aşkın kendi kendisini yakan ateşinde sevenle sevilen, isteyenle istenen, varlıkla var eden birleşir. Eşya ile temaşa, kainatla şuur birle bütün bağdaşır. Düşünce hareketleşir, varlık düşünceleşir. Anlaşılmayan ortadan kalkar, anlatılmayan Bir kalır."
Nurettin Topçu'nun var olma düşüncesini tam manasıyla özetleyen, şu sözleriyle yazımızı noktalayalım:
"Hareket ediyorum, düşünüyorum. Birliği seviyorum, o halde varım."
🔎NURETTİN TOPÇU KİMDİR?
🔶Onu en iyi anlatan üç kelime: İsyan, hareket ve idare… Türkiye düşünce tarihinin yapaylıktan ve kopyacılıktan uzak en özgün düşünce adamlarından biridir Nurettin Topçu. Kendine özgü, ilgi çekici ve cesaretli bir fikir adamı olan Nurettin Topçu, ahlâk davası güttüğü ömrü boyunca yazdı; yazdığı gibi yaşadı. 'Milliyetçilik' kavramına, İslam ve Anadolu minvalinde yepyeni bir tanım yaptı. 1975 yılında yaşamını yitiren yazar, arkasında birçok kıymetli eseri geride bıraktı.
Editör: Büşra Özkan