Arama
Tatarların bilgesi: Şehabettin Mercani
Tataristan'ın seçkin hocalarından olan Mercani, milli şuurun gelişmesine büyük katkı sağlayan önemli bir isimdir. Mümtaz bir Tatar aydını olan Mercani, hayatını Kırım, Azerbaycan, Kazakistan gibi Türki devletlerine, Türk dilini ve Türk kültürünü tanıtmaya adamıştır. Yaptığı çalışmalarla ve arkasında bıraktığı eserlerle Türkistan coğrafyasında İslam'ın yayılmasında da etkili olmuştur.
Eğitimi
◾ Dedesinden, babasına ilim ile uğraşmış bir aileye mensup olan Şehabettin, zamanla Kazan'ın seçkin bilginlerinden olmuştur. Ailesinin Taşkiçü köyüne taşınmasından sonra babası burada imamlık ve müderrislik yapmıştır.
◾ İlk eğitimini babası ve dedesinden alan Mercani, daha sonra babasının müderrislik yaptığı medresede tahsiline devam etmiştir.
➡ Tataristan Cumhuriyeti'nde yaşayan Tatarları ifade etmek için "Kazan Tatarı" ifadesi kullanılır.
Tahsil ettiği ilimler
◾ Mercani; nahiv, sarf, Arapça, Farsça, kelam, mantık, fıkıh gibi ilimler ile yakından ilgilenir. Kendini dini alanda geliştirmek isteyen Şehabettin Mercani, 1838 yılında günümüzde Özbekistan sınırları içinde bulunan Semerkand ve Buhara'ya gider.
◾ Kazan'ın Taşiçü köyünde başlayan bu yolculuğu, tam yedi ay sürer. Seyahat sırasında tanıştığı Abdünnasır Kursavi'nin fikirlerini başta beğenmese de sonrasında düşüncelerinden etkilenir.
Abdünnasır Kursavi kimdir?
Ebü'n-Nasr Abdünnasır Kursavi, Tatar eğitimci ve din alimidir. Tatar halkının İslam hareketinin öncülerindendir.
Özbekistan'daki yılları
◾ İlim tahsili için ilk durağı Buhara olan Mercani, İşan Türkmani Medresesi'nde eğitim alır. Daha sonra 1844 senesinde gittiği Semerkand'da, Şirdar Medresesi'nde Kadı Ebu Said bin Abdulhay el-Semerkandi'den icazetname alır.
◾ Şehabettin Mercani'nin tarihe ve tasavvufa olan ilgisi burada daha da artmıştır. Medresenin kütüphanesinde bulunan Selef-i Salihin eserini okuduğunda, Kursavi'nin fikirlerini daha çok benimsediğini dile getirir.
Şirdar Medresesi
Şirdor Medresesi,1619 - 1636 Semerkand valisi olan Yalangtuş Bahadurun emriyle inşa ettirilir. Timur Devleti'nin geç dönemlerinde inşa edilen önemli bir yapıdır.
◾ İlim tahsilini tamamladıktan sonra 1849 yılında Kazan'a dönen Mercani, doğup büyüdüğü topraklarda imamlık yapmaya başlar. İlim alanındaki bilgisi şehrin dört bir yanına yayılır ve Tataristan'ın önemli hocalarından biri haline gelir.
◾ Dini ilimlerin yanında astronomi alanında da kendini geliştiren alim, var olan takvimin yeniden düzenlenmesi gerektiğini söylemiştir.
◾ Tatar bayları (zenginleri) tarafından onun için Kazan'da bir medrese ve talebeler için bir yurt inşa edilir. Mercani Medresesi veya Medrese-i Aliye adıyla anılan okul, 1881'den itibaren öğrenci kabul etmeye başlar.
◾ Mercani'nin vefatına kadar ders okuttuğu bu kurum, o dönemde Kazan'ın iyi eğitim veren medreselerinden biri olarak kabul edilir.
➡ "Tatar" kelimesi, Çarlık Rusya döneminde yaşayan bütün Türklere verilen ortak bir isimdir. "Yabancı" anlamına gelen bu kelime daha sonra Tataristan'da ve Kırım'da yaşayan halkın resmî adı olur.