Tarihin izinde: Kırım yapıları
Kırım, tarih boyunca yakın ilişkiler içerisinde olduğumuz bir toprak parçasıdır. Osmanlı hakimiyetinin ardından Ruslarca ilhak edilen bu bölge, maddi olduğu kadar manen de büyük bir soykırıma uğradı. Lakin mazinin o cıvıltılı ve mesud günleri yapılarda yaşamaya devam etti. Sizler için Kırım'ın simgesi haline gelmiş yapılarından örnekleri bir araya getirdik.
Tatar kelimesinin kökeni ve Kırım Tatarları'nın tarihi
🔹 Tatar kelimesi, Çarlık Rusya'sı döneminde yaşayan bütün Türklere verilen ortak bir isimdir. Yabancı anlamına gelen bu kelime daha sonra zaman içerisinde Tataristan'da ve Kırım'da yaşayan halkın resmî adı olur.
🔹 Ukrayna sınırları içinde bulunan Kırım Özerk Cumhuriyeti'nde yaşayan Tatarları ifade etmek için ise Kırım Tatarı adı kullanılır.
🔹 Türkler, Kırım topraklarına ilk olarak Hun Devleti döneminde akınlar düzenler. Akınlar sonucunda Kırım, bu yarımadaya yerleşen Türklerin yurdu olur.
🔹 13. yüzyılda Cengiz Han'ın torunu bu bölgeyi işgal eder ve Kırım'ı Altın Orda Devleti'ne katar. Kırım Hanlığı ise yüzyıllar süren mücadelenin nihayetinde bağımsızlığını ilan eder.
Hun Devleti; M.Ö. 220 yılında, Orta Asya'da kurulan Türk devlettir.
Cengiz Han; Moğol İmparatorluğu'nun kurucusu ve bu imparatorluğun ilk kağanıdır.
Orda kelimesi; Moğolca'da çadır, otağ anlamına gelmektedir.
Altın Orda Devleti (Hanlığı); 1242 yılında, Cengiz Han'ın torunu Batu Han tarafından, Karadeniz'in kuzeyinde kurulmuştur.
🔹 Coğrafi konum olarak Rusya'ya epey yakın olan Kırım, tarih boyunca Çarlık Rusyasının baskılarına maruz kalır. Sıcak denizlere inmek isteyen ve bir türlü çıkış yolu bulamayan bu devlet, Kırım yarımadasına yönelecek yarımadanın üzerinde, türlü oyunlar oynayacaktır.
🔹 Kırım, bir yarımada olduğundan dolayı birçok liman kentine sahiptir. Ekonomisini ticaret üzerinden yürüten Kırım Hanlığı'nın Cenovalı tüccarlarla yaşadığı anlaşmazlık, Hanlığı farklı devletlerle ticari ilişkiler kurmaya yönlendirir.
🔹 Böylece Kırım, kıyılarının karşısında bulunan Osmanlı Devleti ile ticari ve kültürel anlamda ilişkiler kurar ve zamanla Osmanlı'nın hâkimiyeti altına girer.
🔹 Kırım Yarımadası, Karadeniz'in kuzeyinde yer alır. Bir milletin rahatça yaşaması ve hayatını idame ettirmesi için gerekli iklim ve coğrafi koşullara sahiptir. Bu özellikleri bir avantaj gibi gözükse de diğer devletlerin yayılmacı politikalarına karşın bir tehdittir.
🔹 Nitekim gözü sürekli Kırım'ın üzerinde olan Rusya, II. Dünya Savaşı'nda Kırım Türklerinin, Almanya'nın yanında olduğu ve Almanya'ya destek verdiği gerekçesiyle 1944 yılının 18 Mayıs gecesinde onlarca Kırım Tatarını, Sibirya ve Türkistan'a sürgün eder. Hayvan vagonlarında kaderlerine mahkûm edilen bu insanların çoğu, yolda hayatlarını kaybeder.
🔹 Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra Kırım, Ukrayna'nın egemenliği altında varlığını sürdürmeye devam eder. Sürgün sonrası bölgenin etnik yapısı değişmiş, gönderilen milyonlarca Kırım Türkü vatanlarından uzakta yaşamak zorunda kalmıştır.
🔹 Bu bölgede ağırlıklı olarak bulunan etnik gruplar sırasıyla; Ruslar, Ukraynalılar ve Kırım Türkleridir. Sürgünden sonra uzun yıllar vatanına dönemeyen milyonlarca Kırım Tatarı ise, dünyanın dört bir yanına dağılmıştır. Başta Türkiye olmak üzere, Kazakistan, Tataristan gibi Türkistan Cumhuriyetleri'nde varlıklarını sürdürürler.
Kırım'ın ekonomisi ve önemli şehirleri
🔹 Doğal güzelliklere sahip yarımadanın ekonomisi tarıma, balıkçılığa ve turizme bağlıdır. Bu güzide ülkenin başkenti, Akmescit, bilinen adıyla Sivastopol'dur. Tarihe tanıklık eden başlıca önemli şehirleri; Akmescit, Bahçesaray, Kerç, Kefe, Gözlemevi, Yalta ve Canköy'dür.
Kırım Türklerinin milli oyunu
🔹 Sonu gelmeyen döngüyü sembolize eden Kaytarma diğer adıyla Haytarma, Kırım Türklerine ait milli bir oyundur. Kırım Tatarlarının simgesi haline gelmiş olan Kaytarma, düğünlerde, şenliklerde Kırım Türkleri tarafından oynanır.
Haytarma ne demek?
Geri dönüş anlamına gelir.
Kırım Türklerinin geleneksel başlığı
🔹 Kırım Tatarlarının geleneksel başlığı olan fesler küçük yaşlarda çocuklara takılmaya başlanır. Fes hakkında edindiğimiz bilgiler, Kırım Tatar kadınlarında, çok mühim ve özel bir yere sahip olduğudur.
🔹 Fesin; temizliği, saflığı, statüyü, çocukları, maddi durumu yansıtan gibi birçok ifadesi bulunur. Kadife kumaştan yapılan fesler; altın, gümüş, boncuk ve taşlarla bezenir. Fesin üst kısmı teplik adındaki takı ile zenginleştirilir.
Gelelim Kırım'ın incilerine...
