Osmanlı’da merhametin sanatla birleştiği yapılar: Kuş Evleri
Bir merhamet medeniyeti olan Osmanlı'da tüm canlılar daima sevgi ve saygı görürdü. Öyle ki ecdadımız, cami, saray, çeşme, türbe, mescid gibi yapıların duvarlarına kuş evleri inşa eder. Sevgi ve şefkatin sembolü olarak görülen kuş evleri halen varlığını sürdürüyor. Osmanlı merhametinin güzel yansıması olan kuş evlerine yakından bakalım.
Önceki Resimler için Tıklayınız
🔸 Osmanlı döneminde kuş evleri iki çeşit olarak yapılır. Bunlardan ilki taş, tuğla veya ahşaptan oluşan basit yapılardır. Seçilen malzemenin özelliğine göre oyma, çatma, delik işi, kaplama gibi teknikler kullanılır. Kuş evi ustaları mimari yeteneklerini, sanatlarındaki zarafet ve işçiliklerini eserlerinde gösterir.
🔸 Bina yapılırken duvar ören ustanın yanlışlıkla kırdığı taş atılmaz, o boşluğa kuş evi yapılırdı. Böylece hem taş atılmamış olur hem de kuşlara yaşayabilecekleri yuva sağlanırdı.
🔸 Serçe sarayı, Kuş Köşkü, Güvercinlik gibi isimlerle anılan ikinci çeşit kuş evleri ise daha fark edilebilir ve gösterişlidir. Cephelerinde kemerler, kafesli pencereler, balkonlar bulunan evlerin çatıları kubbe ya da farklı şekillerdedir.
🔸 Görüntüsü ile insanlara ait binaları andıran yuvaların giriş kısmında kuşların tünemeleri için çıkıntı bulunur. Bu çıkıntı kuşların dışkılarının yapıya değmesine engel olur. Bu yönüyle cami duvarlarının kirlenmesini ve içerisindeki asitten ötürü aşındırmasını önler. Ayrıca kuşların dışarıyı rahatça izlemelerine ve yuvaya kolayca girip çıkabilmelerine de olanak sağlar.
🔸 Ecdadımız, yaptıkları işlerde estetiğe ayrı önem verir. Bu yüzden kuş evlerini zarif tekniklerle ve birbirlerinden farklı inşa ederler. Ustalıkla yapılan kuş evleri bulunduğu yapıyla benzer tasarım özelliği gösterir.
🔸 Tek veya çok katlı inşa edilen kuş evleri, detayları ile insanları kendisine hayran bırakır. Kuşların barınabilmesine imkan sağlayan bu yapılar mimari özellikleri ile sanat eseri niteliğindedir.
🔸 Kuş evlerinin tarihine baktığımızda en eskilerinin Mimar Sinan tarafından 16. yüzyılda yapıldığı görülür. Çeşitliliği ve sayısı zamanla artan kuş evleri, 18. yüzyıldan itibaren yaygın olarak kullanılır. En fazla kuş evinin yapıldığı dönem ise Lale Devri'dir.
🔸 16. yüzyıldan itibaren binaların cephelerine yapılan kuş evlerinin en güzel örnekleri İstanbul'da bulunur. Bunlara örnek olarak Sultan Üçüncü Mustafa Türbesi, Üsküdar Valide Sultan Camisi, Üsküdar Ayazma Camisi, Kara Mustafa Paşa Medresesi, Amcazade Hüseyin Paşa Medresesi, Seyyid Hasan Paşa Medresesi, Ragıb Paşa Mektebi, Sultan 1. Mahmud Mektebi, Sultan 1. Mahmud Kütüphanesi, Taksim Maksemi, Eminönü Yeni Cami, Eyüpsultan Camisi, Bali Paşa Camisi sayılabilir.
