Arama
İstanbul'un kaybolan 3 mescidi
Büyük medeniyetlerin beşiği olan İstanbul, barındırdığı eserlerle adeta açık hava müzesini andırır. Fakat ne yazık ki, şehri süsleyen bazı eserler, anlaşılması güç, şehrin tarihine değer vermeyen görüşlerle gereksiz yere ortadan kaldırıldı. Bu tarihi eserler için Cumhuriyet'in kuruluş yılları, çok yoğun bir yıkım dönemi oldu. Osmanlı döneminde yapılıp çeşitli bahanelerle ortadan kaldırılan 3 mescidini sizler için derledik.
Fakat tarihi eserler için cumhuriyetin kuruluş yılları, çok yoğun bir yıkım dönemi oldu. Bu kadim eserlerden kimi yol yapımına kurban edildi, kiminin yıkımına bahane dahi gösterilmedi.
Geniş cadde merakı, bu eserlerin ortadan kaldırılmasına neden oldu. Tarih bilincinin zedelenmesine neden olan bu yıkım sonucunda, sadece İstanbul'da yüzü aşkın kayıp cami ve mescit bulunur. İşte bunlardan bazıları...
Firuz Ağa Mescidi, Fatih'te Saraçhane Parkı'nda, Atatürk Bulvarı'nın hemen kenarında bulunuyordu.
Banisi hakkında bilgi olmayan Firuz Ağa Mescidi ile ilgili Ayvansarâyî, Hadîkatü'l-cevâm adlı eserinde sadece bânisinin kabrinin mescidin altında olduğunu bildirmişti.
İstanbul vakıflarıyla ilgili kayıtlarda, caminin 1501 tarihli bir vakfiyesi bulunduğu yazar. Kayıtlara göre bu vakfiye, Mevlana Mehmed b. Mustafa imzasıyla düzenlendi. Caminin giderleri için çevreden ve Galata'dan pek çok mülk bağışlandı. İmamın evinde ya da camide, talebelere Kur'an okutulması vakfın şartları arasındaydı. II. Bayezid tarafından yaptırılan bu esere, 1537 yılına kadar dışarıdan bazı kimseler vakıf bağışladı.
İstanbul'un büyük yangınlarından bazıları bu bölgeden geçti ve Fîruz Ağa Mescidi ilk şeklini koruyamadı. Bu nedenle mescit yıkıldığında ilk yapıldığı haliyle bulunmuyordu.
1944-1945 yıllarında Atatürk Bulvarı'nın etrafı istimlâk edilerek açıldığında, cadde üzerine isabet etmemesine rağmen Fîruz Ağa Mescidi, yıktırılarak yok edildi. Eski şehir planlarından yıkıma gerek olmadığı anlaşılır. Çünkü mescit, günümüzde ayakta olan Gazanfer Ağa Medresesi ile aynı hizada bulunuyordu.
Firuz Ağa'nın kabri, İstanbul'da pek karşılanmayan şekilde, mescidin altındaki mahzende bulunur. Sermet Muhtar Alusi, babası Topçu Ahmet Muhtar Paşa'nın konağının, mescidin karşısında olduğunu ve kendisine okuma yazmayı caminin imamının öğrettiğini hatırlarında anlatır.
Hoca Teberrük Mescidi, Unkapanı'ndan Bozdoğan Kemeri'ne doğru çıkarken sol tarafta bulunuyordu. 1941-1942 yılında Atatürk Bulvarı açılırken ortadan kaldırıldı. Mescidin yerine 'manifaturacılar çarşısı' yapıldı.
Hadîkatü'l-cevâmi adlı eserde, mescidi yaptıran kişinin yanında bir de medrese inşa ettirdiğini ve burada defnedildiği yazılıdır.