Belgrad’da kalan son cami
Fatih Sultan Mehmed Han'ın almaya ömrü vefa etmediği şehir Belgrad, Osmanlı'nın zirve dönemi olan Kanuni Sultan Süleyman döneminde fethedildi. Topraklarına dahil ettiği yerlere adaleti ve merhameti de götüren cihan devleti, diğer coğrafyalarda olduğu gibi Belgrad'ı da imar ederek ölümsüz eserler kazandırdı. Fakat ne yazık ki bugün Devlet-i Aliyye'nin Balkanlardaki en önemli üslerinden biri olan Belgrad'da, Osmanlı dönemine ait pek çok eser yok edilmiş durumda. Geriye sadece bir cami kaldı: İşte o cami...
🔷 Sırpça "beyaz şehir" manasına gelen Belgrad, Tuna ve Sava Nehirlerinin birleştiği yerde bir plato üzerine kuruludur. Kuzey ve Orta Avrupa'yı Karadeniz ve Ege Denizi'ne bağlayan doğal yollar üzerinde bulunur. Tarihi şehir, merkezi konumu sebebiyle önemli bir yerleşim merkezi olur.
🔷 İlkçağ'ın son dönemlerinde bölgeye gelen Romalılar Belgrad'ın eski yerleşim yeri olan Singidinum'u kurar. V. Yüzyıldan itibaren Hunlar, Gotlar, Gepidler ve Herullar'ın saldırısına uğrayan kent, zaman içerisinde çok fazla tahribat yaşar.
🔷 Belgrad'ın tarihi için en net belgelerden biri 878 yılına ait vesikada ilk defa Slav kökenli Belgrad ismiyle bir piskoposluk merkezi olarak zikredilir. Şehir daha sonra Bulgarlar, Bizanslılar ve Macarlar arasında sık sık el değiştirir. Şehirde istikrarı sağlayan devlet Osmanlı olur.
🔷 Belgrad, cihan devleti Osmanlı'nın Balkanlarda sürdürdüğü fetih hareketlerinin zirve noktalarından biridir. Devlet, bölgedeki hâkimiyetini iskân ve istimalet politikası ile sürdürerek kalıcılık sağlar. XVI. yüzyılın ortalarından itibaren Müslüman mahalle sayısının on altıya ulaştığı söylenir. Şehir bu tarihlerde tam manasıyla İslami bir hüviyet kazanır.
🔸 İstimalet politikası: Osmanlı'nın fethettiği bölgelerdeki halka hoşgörü ile davranmasıdır. Halkı sömüren feodal beylerle mücadele ederken yerel halka dokunmazdı. Müslüman olmayan Osmanlı halkının gönlü alınmakta ve bunun ötesinde İslam dininin nasıl hoşgörülü bir din olduğu da uygulamalı biçimde gösterilmekteydi.
🔷 Belgrad Osmanlı döneminde ilk kez 1441 yılında II. Murad zamanında kuşatılsa da fethine bu zaman diliminde muvaffak olunamaz. Karadan ve nehir üzerinden yapılan kuşatma, iyi bir savunmayla karşılaşması ve o yıllar orduda görülen salgın hastalık nedeniyle başarıya ulaşamaz.
🔷 Belgrad'ın ikinci defa kuşatılması Fatih Sultan Mehmet döneminde gerçekleşir. Padişahın bizzat ordusunun başında olduğu hatta yaralandığı savaştan nihai bir sonuç alınamaz. Belgrad ancak Kanuni Sultan Süleyman döneminde fethedilir. Macaristan üzerine sefere çıkan büyük padişah, 1521 yılında şehri ele geçirir.
🔷 Bu tarihten itibaren Belgrad, Osmanlı için ileri bir üs vazifesi görmeye başlar. Siyasi, ticari ve kültürel olarak bir merkez haline gelerek diğer kentlerden ayrı bir yere sahip olur. Osmanlı iskan politikası gereği, şehir halkından bir kısmı İstanbul'a gönderilir. Belgrad ormanları ve Belgrad Kapısı adıyla bilinen yerlere bu tebaa yerleştirilir.
🔷 Belgrad'ı Osmanlı devlet teşkilatının en büyük yerleşim birimini sancak haline getiren Kanuni, şehrin tamiri ve yeniden inşası için de emir verir. İlk iş olarak cami, mescid ve imaret inşa ettirir.
🔷 Daha önce Rumeli'deki ilerleyiş için I. Murat ile birlikte Edirne'yi üs edinen devlet, Belgrad'ın fethiyle üssünü buraya taşır.
