Kadim tarihin canlı şahidi: Battalgazi Ulu Camii
Battalgazi diyarı olarak bilinen Malatya, çok eski zamanlardan beri Türklerin Anadolu'daki uğrak bölgesi ve yerleşim mekânı oldu. Bu sebeple şehirde gerek Selçuklu gerekse de Osmanlı dönemine ait birçok tarihi eser yer alır. Malatya'da bulunan tarihi mimari eserlerin başında Ulu Camii gelir. Bu yazımızda yaklaşık sekiz asırdır tüm ihtişamıyla ayakta duran ve şanlı tarihimizin canlı bir şahidi olan Battalgazi Ulu Camii'ni ele alacağız.
📌 Battalgazi Ulu Camii, şehrin ilk yerleşim birimi olan ve günümüzde "Eski Malatya" olarak bilinen bölgede yer alır. Bu caminin yapımına Selçuklu hükümdarı Alaaddin Keykubat zamanında başlandı ve 1224 yılında ibadete açıldı.
➡ Tarih içinde değişik nedenlerle görmüş olduğu birtakım restorasyon çalışmaları ve bazı değişikliklere rağmen kendine özgü üslubunu olduğu gibi devam ettiren biricik eserdir.
🔎 I. Alâeddin Keykubad kimdir?
I. Alâeddin Keykubad, Anadolu Selçuklu sultanıdır. Saltanatı boyunca inşa ettirdiği ve çoğu günümüze kadar erişen eserler, idari ve askeri bakımdan hem şahsına hem de devletine kazandırdığı prestij nedeniyle Türkiye ve dünya literatürünün en ünlü Selçuklu sultanlarından biridir.
(x)📚 Sözlükçe
(x)Restorasyon: Onarım çalışması
📌Ulu Camii, İran'daki Büyük Selçuklu camilerinin Anadolu'daki ilk ve tek örneğidir. Bu özelliği yapının hem dört eyvandan oluşan planı hem de yazlık-kışlık olarak aynı çatı altında açık ve kapalı iki bölüm barındırmasından ileri gelir.
➡ Bu tarz mimari yapıya sahip olan bir cami tekrardan inşa edilmedi. Bunun sebebi ise Malatya'nın kış aylarında oldukça soğuk olması ve caminin yazlık bölümünün uzun süre kullanım dışı kalmasıdır.
(x)📚 Sözlükçe
(x)Eyvan: Üç tarafı kapalı, önü açık, yerden yüksek mimari yapı
📌 Battalgazi Ulu Camii, 33x50 metrekarelik bir alanın üzerinde inşa edildi. Yapı malzemesi olarak çoğunlukla taş ve tuğla kullanıldı.
➡ Ulu Camii'ye dışarıdan bakıldığı zaman, taş örme duvarların yanı sıra hem temele hem de kubbeye destek veren büyük taş tonozlar görünür. Belki de tarihi yapının şahit olduğu birçok deprem ve yangına rağmen yıllarca ayakta durmasının sebebi, onu bütün kuvvetiyle destekleyen bu taş tonozlardır.
(x)📚 Sözlükçe
(x)Tonoz: Mimari yapıya statik anlamda destek veren taş veya tuğladan yapılma unsur
📌 Ulu Camii'nin kapısı, Selçuklu zarafetini yansıtan süslemelerle bezelidir. Kapıdan girildiğinde caminin açıklığına devam etmek için birkaç basamak inilmesi gerekir ki bu özelliği yapıyı mümeyyez kılan bir diğer unsurdur.
➡ Caminin içi, hafif loş bir ortama sahipken minberin az ötesinde bulunan "sayfiye açıklığı" çevresine ışık saçmaktadır.
➡ Caminin ortasında bulunan açıklık sonraki zamanlarda kalın bir cam ile kapatılmış bu şekilde yapının açık kısmı kapalı kısmından izole edilmiştir.
🔎Bilgi Kartı
Anadolu'da Selçuklular döneminde uygulanan çini dekorlarından birisi de figüratif desenlerdir. Daha çok mimari süslemeler içerisinde yer alan bu çiniler insan, hayvan ve fantastik yaratıklar gibi figür tasvirleri içeren, sekiz ve altıgen yıldız, kare ve haç biçimli levhalardan oluşmaktadır. Desenler şeffaf sır altına işlendiği için bu çinilere Sıraltı Grubu denilmektedir.
(x)📚 Sözlükçe
(x)Zarafet: İncelik, güzellik
(x)Mümeyyez: Ayrıcalıklı, özel
(x)Sayfiye açıklığı: Mimari yapılarda bulunan açık mekânlar
📌Caminin hem iç kısmında hem de yazlık bölümünde turkuaz renkli çini işlemeler görenleri kendine hayran bırakır. Özellikle Selçuklu süsleme tekniğinin çok güzel bir yansıması olan bu çiniler, caminin kubbesinde de helezonik bir şekilde sergilenmektedir.
➡ Çiniler, caminin inşasında kullanılan tuğlalarla fırınlanmış olup inşaat sırasında belirlenen bölgelere işleme mantığıyla sabitlenmiştir. Firuze ve patlıcan moru çini mozaiklerden geometrik yıldız ve geçmeler, kemer yüzünde kalmış olan kitabe ve yine zikzak biçiminde çini mozaiklerle kaplı sütunlar caminin göz alıcı süslemeleridir.
(x)📚 Sözlükçe
(x)Helezonik: Dairsel, yuvarlak
