Battal Gazi nasıl şehit oldu? Battal Gazi destanı nedir?
Emevilerin Bizans'a karşı yürüttüğü mücadelelerde rol alan Battal Gazi, korkusuz bir cengaver olarak tarih sahnesindeki yerini aldı. Battal Gazi ele geçirmek istediği şehirleri bazen kılıç kuvvetiyle, bazen zekasıyla kazandı. Türkler arasında gazi-veli mertebesinde görülüp adına Battalname adlı bir destan yazıldı. Peki, Türk insanının kalbinde müstesna bir yeri olan efsanelere ve filmlere işlenen Battal Gazi gerçekte kimdir? Battal Gazi nasıl şehit olmuştur?
Emevilerin Bizans'a karşı yürüttüğü mücadelelerde rol alan Battal Gazi, ilk defa 717'de Mesleme b. Abdülmelik'in yönettiği İstanbul kuşatmasında kendini gösterdi. Kayseri, Afyon ve Eskişehir yöresi ile Güneydoğu Anadolu ve Suriye yöresinde, Hıristiyanların çok korktuğu bir cengaver olarak nam saldı. Anneler yaramazlık yapan çocuklarını onunla korkuttu, çocuklarına onun kim olduğunu öğretmek için kiliselerinde portresini bulundurdu. Battal Gazi ele geçirmek istediği şehirleri bazen kılıç kuvvetiyle, bazen zekâsıyla kendine bağladı.
Tarihi şahsiyeti ile destanlara konu olmuş efsanesi çoğunlukla birbirinden ayırt edilemeyen Battal, Türkler arasında gazi-veli mertebesinde görülüp adına Battalname adlı bir destan yazıldı. Selçuklular döneminde I. Alaeddin Keykubat'ın annesi, rüyasında Battal Gazi'nin şehit düştüğü yerin yakınlarındaki mezarını gördü. I. Gıyaseddin Keyhusrev, hanımının arzusuyla buraya derhal bir türbe, bir de mescid yaptırdı. Böylece Eskişehir'in güneybatısında yer alan Seyitgazi kasabasında, Osmanlılar devrinde de büyük ilgi gören Seyyid Battal Gazi Külliyesi'nin temeli atılmış oldu. 15. yüzyıldan itibaren Osmanlı askerleri sefere çıkmadan önce, onun türbesini ziyaret ederek ruhaniyetinden yardım dilerlerdi.
Ayasofya mabedinin kapısına dayanan Battal, kahraman arkadaşlarının Bizans askerleriyle çevrilmiş olduğunu görünce bir an şaşırdı. Fakat çarçabuk kendini toplayarak: Medet ya Haydar! diye korkunç bir nâra attı. Topuklarını Devzâde Aşkar'ın karnına dayayarak henüz kınına girmemiş olan elindeki kanlı kılıcı savura savura Bizans askerlerinin üzerine atladı.
Battal Gazi veya Seyyid Battal Gazi, Emeviler devrinde Anadolu'da Bizans'a karşı yapılan savaşlarda ün kazanmıştır. Müslümanlar ve bilhassa Türkler arasında büyük bir gazi-veli hüviyetiyle destan kahramanı yapılmış Müslüman emirdir. Hemen hemen bütün kaynaklar, Battal kelimesinin asıl adı değil, kahramanlığını belirten lakabı olduğunu ve asıl adının Abdullah olduğunu bildirirler.
Battal Gazi Malatya'da doğdu. Doğduğu ve yaşadığı evin yeri, uzun yıllar halka yemek dağıtılan hayrat yeri olarak kullanıldı. Battal Gazi hakkında bugüne dek ulaşabilmiş kaynaklar sadece mesnevi tarzı yazılmış, birbirini hem destekleyen hem de çelişen olgular içeren destanlar ve halkın hafızasında kalmış olan bilgilerdir.
Battal Gazi'nin muharebelerini anlatan söz konusu kaynakların zikrettikleri bölge, şehir ve kasaba isimlerine bakıldığında onun başta Kayseri, Afyon ve Eskişehir yöresi olmak üzere, el-Cezîre (Güneydoğu Anadolu dahil) ve Suriye bölgelerinde faaliyet gösterdiği görülür. Hiç şüphesiz bu coğrafya gerçek muharebelerin vuku bulduğu coğrafyanın aynı olmalıdır. Battalname başta olmak üzere Evliya Çelebi, Gelibolulu Mustafa Ali ve Müneccimbaşı gibi kaynaklar ise onu daha ziyade Malatya yöresinde savaşmış gösterirler ki bu tamamıyla Abbasîler dönemi Bizans mücadelelerinin menkıbeleşmiş şekillerinin Battal Gazi'nin şahsiyeti etrafında toplanmasından ileri gelmiştir. Osmanlı kaynakları bunları tarihî vak'alar olarak kabul etmişlerdir.
Battal Gazi Destanı'nda ve halk hikâyelerinde, Emeviler zamanında Arap ordusuyla birlikte İstanbul'u kuşattığı anlatılır. Kuşatma hem denizden hem karadan yapılmış fakat başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Destanda Battal'ın düşmanı, Arap komutanına oyun oynayıp kuşatma başladığında İstanbul'a geçerek imparatorluğunu ilan eden İmparator Leon'dur. Arap tarihinde II. İstanbul kuşatmasının tarihi 717-718 olarak belirtilmektedir. Bizans tarihindeki veriler de bu tarihi doğrular niteliktedir.
