Öğrenilmiş çaresizlik
Öğrenilmiş çaresizlik, kişinin çaresizliği kabul ettiği ve sonucu değiştiremeyeceği inancı ile eylemsizlik haline bürünmesini anlatan bir ifadedir. Bu durum; sürekli olumsuz düşünceler, sorunları çözmek için çaba sarf etmeme, kendini suçlama, çevreye ve kendine karşı duyarsızlık, sosyal çevreden uzaklaşmak izole olmak, sürekli stres ve kaygı halinden ibarettir. Peki, öğrenilmiş çaresizlik nedir ve aşmak için neler yapılabilir?
ÖĞRENİLMİŞ ÇARESİZLİK NEDİR?
➡ Öğrenilmiş çaresizlik, kişinin istenmeyen bir durumu defalarca yaşadıktan sonra, o durumu değiştirecek bir şey yapamayacağına inanması ve pes etmesidir. Mevcut durumu kabullenmesi, mücadeleyi bırakarak umudunu kaybetmesi ve var olan hale karşı boyun eğmesidir.
➡ Yaşananlar üzerinde hiçbir kontrolü olmadığını düşünerek değişim ve düzeltme fırsatı olduğunda dahi "nasıl olsa sonucu değiştiremiyorum" diyerek sonucun hep aynı olacağına dair inançla harekete geçmesi bir nevi boyun eğme durumudur.
➡ Öğrenilmiş çaresizlik İçerisine giren kişi kendine olan güvenini kaybeder. Yaşam kalitesinde düşme, depresyon, kaygı, stres gibi ruh sağlığını tehdit eden sorunlar yaşamaya başlar.
ÖĞRENİLMİŞ ÇARESİZLİĞİN NEDENLERİ NELERDİR?
➡ Kişilerin yaşamlarında başarısızlıkla sonuçlanan denemelerden sonra yapacakları diğer denemelerde de yine başarısız olacağına inanmaları, öğrenilmiş çaresizliğin içerisinde olduklarının göstergesidir.
➡ Kişi, çevresinde defalarca çıkış yolu arayıp bulamadığında, artık bulamayacağı hissine kapılıyorsa artık iç dünyasında öğrenilmiş çaresizliğin temellerini atıyor demektir.
SONU OLMAYAN BİR DÖNGÜ
➡ Öğrenilmiş çaresizlik içerisinde olan kişiler yaptıkları işin sonucuna dair olumsuz beklenti içerisindedirler. Engelleri aşmak, sorunlara çözmek, değişim ve gelişim sürecine girmek gibi sonucu olumluya çevirebilecek herhangi bir çaba içerisine girmezler.
➡ Hiçbir şeyin değişmeyeceği ve her şeyin olumsuz seyredeceği inancı ile gelen eylemsizlik hali, sorunun çözülememesi noktasında adeta bir kısır döngü oluşturur.
ÖĞRENİLMİŞ ÇARESİZLİĞİN BELİRTİLERİ NELERDİR?
➡ Öğrenilmiş çaresizliğin belirtileri; özgüvenin düşük olması, mücadele etmesi gereken durumlarda çabuk pes etmesidir. Kişinin umutsuz, yetersiz ve değersiz hissetmesidir.
➡ Bu rahatsızlığı yaşayanların konsantrasyonlarında düşme, sürekli yorgunluk ve uzun süreli uyku problemi yaşadıkları görülür. Kişinin sürekli kararsızlık ve kendine acıma duygularını yoğun yaşadığı da görülmüştür.
ÖĞRENİLMİŞ ÇARESİZLİK YAŞADIĞIMIZI NASIL ANLARIZ?
➡ Vav TV'de her hafta yayınlanan "Kendini Bilmek" programının son bölümünde "öğrenilmiş çaresizlik" hususuna eğilem Uzman Aile ve Çift Terapisti Ayşenur Bayraktar, şunları söyledi:
"Öğrenilmiş çaresizlik yaşayan kişinin istekli davranışlarında azalma, hayatı sürdürmede motivasyon düşüşü görülür. Kişinin umudunun azalmasıyla beraber olumsuz olayları kabullenmesi, depresyon ve anksiyete gibi sorunları beraberinde getirmektedir. Kişiler olumsuz deneyimlerinden bir şeyler öğrenir ve ileride bunu değiştirmek için çabalar. Öğrenilmiş çaresizlik içerisinde olanların ise olumsuz deneyimlerinden ders çıkarmadıklarını görüyoruz. Sürekli aynı olumsuz olayları yaşamasına rağmen benzer şekilde davrandıklarını ve tecrübe elde edemediklerini gözlemleniyor."
