İtaatkarlığın Psikolojisi: Milgram'ın Deneyi
Milgram Deneyi, sosyal psikolojinin en çarpıcı ve tartışmalı deneylerinden biridir. Yale Üniversitesi'nde 1961 yılında Stanley Milgram tarafından gerçekleştirilen bu deney, insanların otorite figürlerinin emirlerine nasıl itaat ettiklerini incelemek amacıyla yapıldı. Katılımcıların, ahlaki düşüncelerine rağmen otorite figürünün taleplerine uyma eğiliminin ölçümü amacıyla gerçekleştirilen bu deney, etik konuları ve insan davranışını anlamaya yönelik derin düşünceye yol açan önemli bir psikolojik deneydir.
✶ Milgram Deneyi, insanların kendi içsel değerlerine, etik anlayışına karşı otoritenin isteklerine ne ölçüde boyun eğme eğiliminde olduklarını incelemeyi hedefleyen, aynı deneyi birden fazla kez farklı deneklerle gerçekleştirdiği deneylerin genel adı olarak bilinir. Bu deney, Yale Üniversitesi psikologu Stanley Milgram tarafından 1961 yılında gerçekleştirilmiştir.
GÜCÜN KARANLIK TARAFI: STANFORD HAPİSHANE DENEYİ'NİN ÖĞRETTİKLERİ
✶ Milgram Deneyi'ni gerçekleştirmek amacıyla ihtiyaç duyulan 3 kişi için gazeteye ilan verilmiştir. Gazeteye verilen bu ilanda aranan özellikler şunlar olmuştur:
- 20 ila 50 yaş aralığında kişiler.
- Lise ve üniversite öğrencileri olmayacaktır.
- Özel eğitimli, deney konusunda tecrübeli olma şartı aranmayacaktır.
✶ Dr. Milgram, deneye her türden meslek grubunun katılabileceğini belirtmiştir. Deneyin 1 saat süreceği ve bu 1 saat sonunda deneklere 4$ (dolar)* ödeneceği belirtilmiştir.
* Deney tarihi olan 1961'de 4$ dolar, 2023 yılındaki 39$ ABD dolarına eşittir.
✶ Deneyin temel amacı, deneklerin kişisel vicdanlarıyla çatışan faktörlere karşı otoriteye nasıl boyun eğdiklerini göstermekti. Diğer bir deyişle, Milgram'ın deneyi, kişilerin kendi düşünce ve vicdanlarının aksine, otoritenin emirlerini nasıl yerine getirmeye meyilli olduklarını analiz etmek için tasarlandı.
✶ Milgram Deneyi'nin çıkış noktası, bir Nazi savaş suçlusu olan Adolf Eichmann'ın Kudüs'te görülen davası olmuştur. Adolf Eichmann'ın savunmasında ısrarla ve tekraren dile getirdiği şekliyle "Ben sadece emirleri uyguladım." savunması, Dr. Milgram'ı bu deney dizisini gerçekleştirmek için harekete geçirmiştir.
✶ Milgram'ın bu deneyler sonucunda ölçmeyi amaçladığı temel problem şudur: "Adolf Eichmann gibi kişilerin, soykırımlar gibi büyük insanlık suçlarını gerçekleştirmelerinin arkasındaki nedenin, sadece otoriteye itaat etmek olduğunu mu yoksa bu eylemleri kendi vicdani kararlarıyla mı gerçekleştirdiklerini" anlamaya yönelik bir çabadır.
✶Deneyde 3 kişi yer almaktadır:
Denek (T ile gösterilmiştir), araştırmacı (E ile gösterilmiştir) ve aktör (L ile gösterilmiştir). Araştırmacı, otoritenin temsilcisidir ve deney boyunca emirleri veren taraftır. Denek, öğretmeni temsil eder ve otoriteden gelen emirleri uygulayan konumdadır. Aktör ise öğrenci rolündedir ve öğretmenden gelen uyarılara maruz kalan taraftır. Bu deneyde, öğrenci rolündeki kişeye "aktör" denilmektedir, çünkü gerçekte öğrenci konumunda olacak kişi, deneyi düzenleyen araştırmacı tarafından önceden bilgilendirilmiştir ve deney boyunca yalnızca rol yapacaktır. Bu durumdan Denek olan T'nin (Öğretmen) haberi yoktur.
* Denek-Öğretmen-Deneydeki tek oturumluk asıl deneği- T
* Araştırmacı-Otorite-Seans sorumlusu-İşbirlikçi E
* Aktör-Öğrenci-İşbirlikçi L
