Gücün Karanlık Tarafı: Stanford Hapishane Deneyi'nin öğrettikleri
1971 yılında, psikoloji biliminde çığır açan bir deney yapıldı. Bu deneyde, rastgele olarak seçilen gönüllü öğrenciler, gardiyan ve mahkum rolleri olarak ikiye ayrıldı. Psikolog Philip Zimbardo tarafından yürütülen bu deney, insanların çevresel faktörler altında nasıl davranabileceğini ve nasıl değişebileceğini göstermesini hedeflemişti. Ancak Stanford Hapishane Deneyi, etik tartışmaları ve rahatsız edici sonuçları olması nedeniyle son derece tartışmalı bir deney oldu. İnsan psikolojisinin anlaşılmasına dair önemli olan bu deneyin boyutlarını araştırdık.
🔹 Stanford hapishane deneyi, 1971 yılında Stanford Üniversitesi'nde gerçekleştirilen ünlü bir psikolojik deneydir. Bu deney, insanların sosyal roller ve çevresel koşullar altında nasıl davrandıklarını anlamak amacıyla tasarlanmıştır. Deney, psikolog Philip Zimbardo tarafından 2 hafta boyunca sürecek şekilde planlanmıştır.
🔹 Bu deney, Stanford Üniversitesi Psikoloji Departmanı'nın bodrum katında sahte bir hapishane ortamı oluşturularak gerçekleştirildi. Deney için, farklı üniversitelerden 24 erkek üniversite öğrencisi gönüllü olarak seçildi ve bu öğrencilere deney sırasında hangi rolde olacaklarını önceden haber verilmeden deneye katılmaları istendi.
🔹 Deney katılımcıları, yerel gazetelerde ve üniversitelerin ilan panolarına asılan bir ilanla seçildi. Bu ilanda, "hapishane hayatı üzerine psikolojik bir çalışmaya" katılmak isteyenlere deneyin içeriği kısmen belirtilmişti. İlana yalnızca erkek öğrencilerin başvurabileceği bu deney için katılımcılara günde 15 dolar* ödeme yapılacağı belirtilmişti.
🔹 Gönüllüler, deneye uygunluk amacıyla birtakım psikolojik değerlendirmelerin ardından seçildi ve rastgele olarak mahkum veya gardiyan rolüne atanmışlardı.
*15 dolar: Deney 1971 yılında gerçekleşmiştir.
1971 yılındaki 15 doların bugünkü karşılığı yaklaşık olarak 110 dolardır.
🔹 Deneyin temelinde, gönüllü katılımcıların iki gruba ayrılması vardı: bir grup mahkumları temsil ederken diğer grup gardiyanları temsil ediyordu. Bunun bir hapishane simülasyonu olacağı önceden bildirilerek, "mahkumların" gerçek polisler tarafından tutuklanmasıyla resmen başladı.
🔹 Bu deneyde "durumsal değişkenlerin olduğu bir ortamda insanların sosyal rollerle nasıl başa çıktığını incelemek ve katılımcıların davranışları üzerindeki etkileri" ölçülmek istenmiştir.
🔹 "Gardiyan" olarak seçilen gönüllülere, onları bireysellikten arındırmak ve kendilerine verilen role bürünebilmeleri için özel olarak üniformalar verildi ve onlara, mahkumların kaçmasını engellemeleri talimatı verildi.
🔹 Gardiyanlar, gerçek gardiyanlar gibi giyinerek, tahta sopalar alarak ve hapishane atmosferini yaratmaya çalışarak deneye hazırlandılar. Ayrıca göz temasını engellemek için aynalı gözlükler takıldı. Mahkumlar da gerçek bir hapishane deneyimi için rahatsız edici kıyafetler giydi ve bileklerine zincirler takıldı. Gardiyanlar, mahkumları adları yerine mahkum numaralarıyla çağırmaları gerektiği konusunda talimatlandırıldı. Bu şekilde tam anlamıyla gerçek bir hapishane ortamı oluşturuldu.
🔹 Mahkumlar, deney süresince gardiyanların emirlerine uymak zorundaydılar, ve gardiyanlara ise mahkumlara karşı sert davranmaları, ancak şiddete başvurmamaları önerildi. Zimbardo, deney öncesinde gardiyanları eğitirken bu yönlendirmeleri verdi.
🔹 Deney, Zimbardo ve ekibi tarafından 24 saat canlı olarak izlenip kayıt altına alınarak başladı.Katılımcılardan kendilerine verilen rollere uygun hareket etmeleri istenmiş ve kendileriyle iletişime geçilmeyeceği söylenmiştir.
