Arama
Kelimelerin geçmişten günümüze değişim serüveni
Bugün kullandığımız kelimelerin kökenini ve bu kelimelerin yüzyıllardır hangi değişimlere maruz kaldığını biliyor muydunuz? Gündelik hayatta üzerine fazla düşünmeden kullandığımız kelimelerin ilginç özellikleri ve köklü bir tarihi var. Kimi Orhun Yazıtları'nda, kimi Uygurcada, kimi ise ilk dönem İslami eserlerinden sayılan Divanü Lugati't-Türk ve Atebetü'l- Hakayık'ta karşımıza çıkan bu kelimelerin kökenlerini, anlamlarını, değişimlerini ve kullanıldığını yerleri sizler için derledik.
Tavşan
Eski Türkçedeki tabışgan sözcüğünden evrilmiştir. Eski Türkçe, *tabış- "seğirtmek, koşturmak" fiilinden +gAn sonekiyle türetilmiştir.
"Tavış(mak)", seğirtmek(hızla koşmak) anlamındadır. "-gan" ise fiilden isim yapan bir ek olduğu için "Tavışgan", günümüze kadar tavşan olarak evrilmiş.
Tabışgan: Orhun Yazıtları'nda geçmiştir.
Cürüm
Arapça "c,r,m" kökünden gelir ve dilimize geçtiği gibi İngilizceye de geçmiştir.
"Cürüm" sözcüğü yerine daha çok "suç" sözcüğünü tercih etsek de bu sözcük dilimizde sıkça kullanılmaya devam ediyor.
Kökeni "crimne, cemere" gibi eski Frenk ve Latin sözcüklerden geldiğine dair bir düşünce vardır.
Cürm kelimesi ilk kez Codex Cumanicus (1300) sözlüğünde geçer
Börek
Farsça burak, "1. hamur ve etle yapılan bir yiyecek, Acem yahnisi veya salma veya buğra aşı, 2. üçgen böreği, sembuse" sözcüğünden alıntıdır. Farsça sözcük Farsça būre veya buġre "Acem yahnisi" sözcüğünün küçültme halidir. Bu sözcük Eski Türkçe bir sözcükten alıntı olabilir; ancak bu kesin değildir.
Eski Türkçe çörek "topçuk?" sözcüğünden evrilmiştir.
Tarihte geçen kaynaklara göre;
issi ot "kara biber": Câmi-ül Fürs (1501)
issi ot "zencefil" : Meninski, Thesaurus (1680)
ıssı ot :"halk ağzında acı biber": Ahmet Vefik Paşa, Lugat-ı Osmani (1876)
ısıot/isot "biber": Hamit Zübeyr & İshak Refet, Anadilden Derlemeler (1932)
Türkiye Türkçesinde issi "sıcak, harlı" ve Türkiye Türkçesinde ot sözcüklerinin bileşiğidir.
Yaprak
Kelimenin kökeni Eski Türkçe'dir. Yazılı örneği bulunmayan *yapır veya *yalbır "rüzgârda titreşmek" ses yansımalı sözcükten son ekiyle türetilmiştir.
yapırgak/yalbırgak "aynı anlamda": Uygurcada (1000) yıl önce kullanılmıştır.
yapurgak: Divanü Lugati't- Türk'te (1070) kullanılmıştır.
yabrak/yabıldırak : Ebu Hayyan, Kitabü-l İdrak'ta kullanmıştır.