Eylemlerin ibadet olabilmesinde niyetin yeri ve önemi
Yaptığımız ibadetlerin kalbinde yer alan niyet kavramı amelimizin kabuliyetini etkileyen en temel unsurdur. Samimiyetin bir yansıması olan niyet ile günlük hayattaki davranışlar ibadete tebdil olabileceği gibi, ibadetler birer gösterişe de dönüşebilir. Bu yönüyle niyet kulluğun sırrı ve amellerin özüdür.
➤ Akademik olarak "yönelmek, ciddiyet ve kararlılık göstermek" gibi anlamlar taşıyan niyet kelimesi, Allah'ın (CC) rızasını kazanma arzusuyla ve O'nun (CC) hükmüne tabi olmak üzere herhangi bir fiile yönelten temel irade kaynağıdır. Bu yönüyle niyet, ibadetlerin ve amellerin merkezinde yatan esas saiktir.
➤ Kur'an-ı Kerim'de ve hadis-i şeriflerde sık sık yer verilen ve değerlendirilen niyet kavramı Müslümanlar için üzerinde durulup konuşulması gereken ve insanın kendini yoklamasını iktiza eden bir konudur.
Kur'an-ı Kerim'de niyet kavramı
➤ Kur'ân-ı Kerim'de "çekirdek" anlamındaki nevâ sözcüğü ile (el-En'âm 6/95) ifade edilen niyet kelimesi; kulluğun sırrı, amelin özü, ruhu ve direği olduğunu belirten bir anlamda kullanılmıştır.
➤ Pek çok ayet-i kerimede amellerin Allah katında değerli veya değersiz sayılması konusunda olduğu gibi dünyevi sonuçlarını belirlerken yapılacak değerlendirmeler bakımından da niyetin büyük önem taşıdığı vurgulanagelen bir husustur.
De ki: "Herkes bulunduğu hal ve niyetine göre iş yapar. Bu durumda kimin en doğru yolda olduğunu Rabbiniz daha iyi bilir."
(İsra Suresi, 84)
➡ İsra Suresi 84. Ayet Tefsiri
"Mizaç ve karakter" diye çevirdiğimiz şakile kelimesi "tabiat, âdet, din, ahlâk, niyet, seciye" gibi mânalara gelir. Buna göre âyet önemli bir psikolojik gerçeğe işaret etmektedir. Zira insan davranışlarının temeli, onun ruhsal yapısındaki psikolojik eğilimlerdir. Bu eğilimlerin oluşmasında insanın yaratılıştan sahip olduğu karakter yapısının yanında geniş anlamıyla eğitim öğretimin de tesiri vardır. Dinî inanç ve telakkilerle ahlâkî erdemler yahut erdemsizlikler de psikolojik eğilimlerin oluşması ve gelişmesinde iyi veya kötü yönde tesir eder.
Osman Şahin'in dilinden İsra Suresini dinlemek için tıklayın
Tefsirin devamını okumak için tıklayın
➤ İslam ve İslam ahlakı, sanat, siyaset, sosyoloji ve kültür gibi alanlarda ve değerler felsefesinde niyet kavramı, insani fiillerin en temel çıkış veya dayanak noktasını oluşturur.
"Onların fısıldaşmalarının birçoğunda hayır yoktur. Ancak bir sadaka verilmesini yahut bir iyilik yapılmasını ya da insanların arasının düzeltilmesini isteyenler müstesnadır. Kim Allah'ın rızasını elde etmek için bunu yaparsa biz ona ileride büyük bir karşılık vereceğiz."
(Nisa Suresi, 114)
➡
Nisâ Suresi 114. Ayet Tefsiri
Geleneğimizde mevcut olan, yerleşim yerinin büyükleri, ileri gelenleri tarafından Allah rızâsı için yerine getirilen, en önemli müeyyidesini toplumun tepkisinde bulan bu sosyal müessese tarihe karışmış; nemelâzımcılık, başına buyrukluk, aşırı bencillik ve sorumsuz bireysel özgürlük anlayışı bu güzel âdeti büyük ölçüde elimizden alıp götürmüştür. Öz değerlerine bağlı eğitimcilerin, kaybolmaya yüz tutmuş değerlerimizi yeni nesillere kazandırmak için gayret etmeleri zaruret haline gelmiştir. Bu üç hayırlı, faydalı ve gerekli davranış, bazan gizli görüşmelerin yapılmasını, zamanından önce bazı bilgilerin ve haberlerin yayılmamasını kaçınılmaz kıldığı için yasak kapsamından çıkarıldığı gibi meselâ iki kişinin veya grubun arasını düzeltmek için yalan söylemeye bile izin verilmiştir.
Hadis-i şeriflerde niyet
➤ Peygamber Efendimizin (SAV) hadis-i şeriflerine sıklıkla konu olan niyet, Resulullah'ın (SAV) altını defalarca çizdiği ve ihlasla birlikte sahabilerine ehemmiyetini her fırsatta vurguladığı hususların başında gelir.
➤ Resulullah (SAV) hadislerinde yapılan amellerin zahiri hüviyetlerinden ziyade; renginin, şeklinin veya hakikat değerinin, eylemi ortaya koyan failin niyetinde gizli olduğuna dikkati çeker.
Allah'ın "sırlarımdan bir sır" olarak nitelediği zırh: İhlas
