Amel ve ceza ilişkisi

🔷Kelime manası olarak "iş, çaba ve fiil" anlamına gelen amel "canlı varlığın gayeli olarak yaptığı" iş şeklinde tarif edilir. Amel kelimesi ile fiil kelimesini birbirinden ayıran şey bilgi ve gayedir.

🔷Dini literatürde amel kelimesi giderek "emir, tavsiye veya yasaklara konu olan, sonunda ceza veya mükâfat bulunan tutum ve davranış" anlamını kazanmıştır. Fiile göre daha kapsamlı davranışları içine alan amel pek çok ayet ve hadiste sözlü davranışları da kapsayacak şekilde kullanılmıştır.

🔷 Kur'an-ı Kerim'de iyi amellere karşılık olmak üzere mükafatlar, kötü amellere karşılık olmak üzere de cezalar bildirilir. Fakat ehl-i sünnet âlimleri iyi amelle cennet veya kötü amelle cehennem arasında zaruri bir münasebet görmek istememişlerdir.

Allah'ın rızasını kazanmak: Salih amel

🔷 Dünyada yaptığımız iyi veya kötü amellerin karşılığını bu dünyada veya ahirette görürüz. Ameller ve sonuçlara neden- sonuç ilişkisi içinde bakmak ne kadar doğru? Amel ve ceza ilişkisi nedir? Tüm bu soruların cevaplarını VAV TV'de yayınlanan Düşünce ve Hayat adlı programda Ekrem Demirli anlattı.

🔷 Müminler için en büyük hedef, salih ameller işleyerek cennete girmektir. Ekrem Demirli, hadiseler arasında nedensellik bağı kurmanın çok zor olduğunu, yaşadığımız olayları daha bağımsız düşünmemiz gerektiğini ifade etti.

"Ben bir kötülük yaptım bunun karşılığına başıma mutlaka kötü bir şey gelir diye bir şey yoktur. Böyle bir ilke yoktur. Bunu anlamak lazım. Birçok suç vardır insanlar günah işlerler başlarına bir şey gelmez. Tam tersi de olabilir. Kişisel olarak ehl-i sünnetten öğrendiğim şey şudur: Hayatı bir öğrenme vazifesi olarak görmeliyiz. Bu öğrenmenin içinde de Cenabı-ı Hakkın kullarını sınaması vardır. Hadiseler arasında nedensellik bağı kurmak çok zordur. Yaşadığımız hadiseleri daha tekil daha bağımsız hadiseler olarak görmemiz gerekir"

İnsan fiilleri ve ceza

🔷Yaptığımız bazı amellerin karşılığı olduğunu bilmek bizlere Allah yolunda olma gayesini öğretir. Aldığımız cezalar veya mükafatlar Allah'ın bize gönderdiği bir tür arınma vesilesi olabilir. Allah'ın kullarını temizlemek için ceza verdiğini söyleyen Demirli, kulların dünyada da ahirette de hep arınma içinde olduğunu anlattı:

"Dünya yapma bulma dünyası değildir. Olaylar arasında bağlantı kurulur ama bunun bir delili yoktur. Varlığı nedensellik bağlantısına hapsetmemek gerekir. Allah'ın verdiği ceza bir arınma biçimidir, kefarettir. Allah (cc) dünyadaki cezamızı düzelelim diye verir. Rab demek ıslah eden demek, terbiye eden demek hafız koruyucu demektir. Islah eden bizi temizlemek için bize ceza verir. Bu cezalar tövbenin parçasıdır. Allah kullarını temizlemek için ceza verir. Ceza kelimesi üstündeki ağır yükü kaldırmamız lazım. Kullar dünyada da ahirette de temizlenir sürekli arınma vardır. Dindarlık sürekli bir arınma eylemidir. Cenabı Hak cezalandırıyorsa tövbe etmemiz içindir. İnsanın başına gelen dertler ıstıraplar anlama kapısı içindir. Bunlar bize düşünelim diye verir."

Ahiret hayatı nasıl başlar?

🔷Kullar bu dünyanın nimetlerinden faydalandıkları gibi zorluklarla da karşılaşırlar. Hayatımızdaki güçlüklerle başa çıkış şeklimiz bizleri salih ameller işlemeye teşvik edebilir. Ekrem Demirli hayatta karşılaştığımız her zorluğun bir öğrenme vesilesi olduğunu anlatarak şöyle devam etti:

"Günahın kendisi zulmün kendisi bir mahrumiyettir. Birçok seçenek varken birçok iyilik varken senin nasibine birisine zulmetmek düşmüşse bu büyük bir mahrumiyettir. Eğer birinin nasibine merhamet düştüyse, adalet düştüyse bundan büyük lütuf olabilir mi? İnsan yaşadığı sürece Rabbinin ona hidayet imkânı devam eder. İnsan yaşadığı sürece o kulun bir umudu vardır. O bir okuldadır talim sürecindedir. Dolayısıyla kişinin başına gelen cezalar bizim bildiğimiz cezalar değildir. Son ana kadar umut devam eder."

🔷Müslümanların dünyadaki yolculuğu hem kolaylık hem de zorluklarla doludur. Kullar karşılaştıkları her durumun Allah'tan geldiğini bilmeli ve hayat yolculuğunda buna uygun ameller işlemelilerdir. Dindarlığı yol ve yolculuk kavramları ile birlikte düşünmemiz gerektiğini söyleyen Demirli, hayatın zorluklarının olduğu gibi nasıl kabul edilmesi gerektiğini şöyle anlattı:

"Cenab-ı Hakk'ın insanlara muradı ve insanlara talimi arasında çok abartı yoktur. Hayatın güçlükleri ve sıkıntıları vardır. Bu bir öğrenme vesilesidir. Hayatta karşılaştığımız imtihanlar bir öğrenme vesilesidir. Neyde ne kadar çok güçlük yaşıyorsak o kadar öğreniriz. Dindar olsak da olmasak da bazı güçlükler yaşarız. Din gelsin bunu çözsün şeklinde bir anlayış olmamalı. Dindarlığı yol ve yolculuk kavramları ile birlikte düşünmek gerekiyor. Bu seyrü sefer içerisinde düşe kalka ilerleyeceğiz. Önümüze bazen tümsekler gelecek çıkamayacağız."

"Kim bir iyilik yaparsa, yaptığının on katıyla mükâfatlandırılacaktır. Kim de bir kötülük yaparsa ancak o kötülüğe denk bir ceza görecektir. Kimseye en küçük bir haksızlık yapılmayacaktır."

En'âm / 160. Ayet tefsiri

Hasene, dinin ve aklıselimin iyi ve doğru kabul ettiği her türlü inanç, tutum ve davranışı, seyyie de bunların zıddını ifade eder. Her ne kadar bazı âlimler buradaki haseneyi "kelime-i tevhid", seyyieyi de "küfür" ve "şirk" şeklinde açıklamışlarsa da âyetin genel olan lafzını bu şekilde tahsis etmek için sebep yoktur (Râzî, XIV, 8).

Nitekim Taberî'nin bu âyet münasebetiyle aktardığı bir rivayete göre ashabdan Ebû Zer'in "Yâ Resûlellah! 'Lâ ilâhe illallah' sözü hasenâttan mıdır?" sorusuna Hz. Peygamber'in verdiği "Hem de en üstünü!" şeklindeki cevap (VIII, 108), hasenenin, kelime-i tevhidi de içine alan geniş kapsamlı bir kavram olduğunu göstermektedir. Burada da görüldüğü gibi bazı âyet ve hadislerde kötülüğün karşılığının dengi ile, iyiliğin karşılığınınsa fazlasıyla verileceği bildirilmiş; bu fazlalık yukarıdaki âyette "on misli" olarak belirtilmiştir.

"Kör ile gören bir olmaz; aynı şekilde iman edip sâlih ameller işleyenlerle kötülük yapanlar da bir olmaz. Ne kadar da az düşünüp öğüt alıyorsunuz!"

Mü'min / 58. Ayet tefsiri

"Kör"den maksat, kibir, kıskançlık gibi kötü duygulara, sübjektif sebeplere veya taklide dayanarak hükümler veren; "gören"den maksat da akıl ve bilgiye, doğru kanıtlara dayanarak hükümler verendir (Râzî, XXVII, 79). Râzî, "Ne de kıt düşünüyorsunuz!" meâlindeki eleştiri cümlesini özetle şöyle açıklar:

Aslında onlar, bilginin bilgisizlikten, erdemli işin erdemsiz işten daha iyi olduğunu bilirler; fakat bir inanç ilkesinin doğru bilgiye mi dayandığı, yoksa asılsız mı olduğu; bir işin erdemli mi erdemsiz mi olduğu hususunda yeterince düşünmezlerdi. Kıskançlık kalplerini kör eder; bu yüzden bilgisizlik ve taklidi bilgi, kin ve kibri de erdem zannederlerdi (XXVII, 79-80). İşte o dönemde Mekke toplumunun çoğunluğunu oluşturan inkârcıların, geleceği kesin olan kıyamete inanmamaları da böyle bir zihin ve ahlâk bozukluğunun sonucuydu.