Fuzuli'nin hafızalarda yer edinen Su Kasidesi'nden beyitler ve anlamları

Naat, sözlükte 'nitelemek, iyi ve güzel şeyleri abartılı biçimde dile getirmek; nitelik, vasıf' manalarında kullanılır. Edebiyatımızda ise Peygamberimizi öven şiirlerin türünü oluşturur. Naat, günümüze değin kuvvetli bir gelenek halinde devam etti. Yazılan binlerce naat, bestelenerek cami ve tekkelerde okundu, hattatlar tarafından nakşedilip ev, mescid ve dergâhları süsleyerek itibar gördü. Şairler Hz. Peygamber'e duyduğu muhabbet ve onun şefaatine mazhar olmak için naat yazardı. Genel olarak bir kasidede; nesib, girizgâh beyti, tagazzül, medhiyye, fahriyye ve dua bölümleri bulunur. Naatlarda Peygamber Efendimizin isim ve sıfatları, kâinatın efendisi, yaratılışın gayesi ve Allah'ın habibi oluşu, örnek ahlâkı, üstün vasıfları, fizikî özellikleri, mucizeleri, diğer peygamberlerden üstünlüğü ayet ve hadislere dayanılarak dile getirilir. Son bölümlerde şair günahkârlığını itiraf edip şefaat talebinde bulunur. Ardından kıyamet gününün tasviri, o çetin günde şefaat yetkisinin yalnız Peygamber'e ait olduğu, zira onun âlemlere rahmet olarak gönderildiği vurgulanır. Edebiyat çeşitleri ve özellikleri hakkında bilgiler İslami edebiyatımızda en çok okunan üç kaside vardır. Bunlar 'Kâ'b b. Züheyr Kasîde-i Bürde'si, Muhammed el-Bûsîrî'nin Kasîde-i Büre'si ve Fuzuli'nin Su Kasidesi'dir. Fuzuli'nin meşhur 'Su kasidesi', Peygamber Efendimize yazılan bir naattır. Beyitlerin sonunda tekrarlanan kelimeden dolayı 'Su Kasidesi' olarak anılır. Fuzuli'nin bu kasidesi, kolay görünmekle birlikte benzerinin söylenmesi çok zor olan beyitlerden oluşur. Su kavramı üzerinden Peygamberimize olan derin muhabbetini anlattı. O, bu kasidesinde sevgiliye kavuşmak isteyen bir âşığın hali anlatır. Fuzuli, oldukça samimi, akıcı ve gösterişten uzak ifadelerle naat türünün en güzel örneklerinden birini verdi. Su Kasidesi'nde 1-15. beyitler nesib bölümünü, 16. beyit girizgâh beyti, 17-29. beyitler methiye bölümünü, 30. beyit fahriye bölümünü ve 31-32. beyitler dua bölümünü oluşturur. İşte Fuzuli'nin hafızalarda yer edinen Su Kasidesi'nden beyitler ve anlamları... Saçma ey göz eşkden gönlümdeki odlare su Kim bu denlü dutuşan odlare kılmaz çâre su Ey göz, gözyaşından gönlümdeki ateşlere su saçma! Çünkü aşk ateşiyle bu kadar tutuşan ateşe su çare olmaz. Eşk: Gözyaşı Âb-gûndur günbed-i devvâr rengi bilmezem Yâ muhît olmış gözümden günbed-i devvâre su Şu dönen gök kubbenin rengi su rengi midir yoksa gözümden akan yaşlar mı gök kubbeyi kaplamıştır, bilmiyorum. Âb: Su Zevk-i tîğünden aceb yoh olsa gönlüm çak çak Kim mürûr ilen bırağur rahneler dîvâra su Kılıcının (açtığı yaranın) zevkinden gönlümün parça parça olmasına şaşılmaz; çünkü su aka aka zamanla duvarda yarıklar açar. Tîg: Kılıç Vehm ilen söyler dil-i mecrûh peykânun sözin İhtiyât ilen içer her kimde olsa yara su Senin kirpik okunla yaralanmış gönül, o okun temreninden korkuyla bahseder. Çünkü yaralı olan kimse suyu ihtiyatla içer. Vehm: Kuruntu, yersiz korku Suya virsün bâgbân gülzârı zahmet çekmesün Bir gül açılmaz yüzün teg virse bin gülzâra su Bahçıvan boşuna zahmet çekmesin, gül bahçesini sele versin. Ne de olsa binlerce gül bahçesine su verse (Yâ Rasulallah, senin) yüzün gibi bir gül daha açılmaz. Suya vermek: Sele vermek, mahvolmaya bırakmak. Okşadabilmez gubârını muharrir hattuna Hâme teg bakmakdan inse gözlerine kara su Kâtip, aşağı doğru bakmaktan kalem gibi gözlerine kara sular inse de yazısını, senin yüzündeki tüylere benzetemez, yazıları onlar gibi, hikmetli ve güzel olamaz. Ohşatabilmez: Benzetemez Ârızun yâdıyla nem-nâk olsa müjgânım n'ola Zâyi' olmaz gül temennâsıyla vermek hâra su Yanağını yâd etmemden dolayı (gözlerimden akan yaşla) kirpiklerim ıslansa ne olur ki; zira güle kavuşma beklentisiyle dikene su vermek, boşa gitmiş sayılmaz. Ârız: Yanak Gam güni itme dil-i bîmârdan tîgun diriğ Hayrdur vermek karanu gicede bîmâra su Hüzün günü hasta gönlümü kılıcından mahrum etme. Karanlık gecede bir hastaya su vermek hayırdır. Bîmâr: Hasta İste peykânın gönül hecrinde şevkum sâkin it Susuzam bir kez bu sahrâda benüm'çün ara su Ey Gönül! Sevgilinin ayrılık acısını dindirmek için onun oka benzeyen kirpiklerinin peykânını istemekle özlemini gider. Susuz kaldığım bu çölde, (onun su verilmiş peykânını isteyerek) bir kez de benim için su aramış ol. Peykân: Okun ucundaki sivri demir Ravza-i kûyuna her dem durmayıp eyler güzâr Âşık olmuş galibâ ol serv-i hoş-reftâre su Su, galiba o hoş salınışlı serviye âşık olmuş. Bir an bile durmadan, onun cennet bahçesine akar. Ravza: Bahçe, bol ağaçlı, yeşillik yer; cennet. Su yolın ol kûydan toprağ olup dutsam gerek Çün rakîbümdür dahi ol kûya koyman vara su Sevgilinin cennet bahçesine gitmesin diye toprak olup suyun önünü kesesim gelir. Çünkü O'nu sevmek hususunda su benim rakibimdir ve onun Ravza'ya varmasını kıskanırım. Kûy: Köy Dest-bûsı arzûsıyla ger ölsem dûstlar Kûze eylen toprağım sunun anunla yâre su Dostlarım, eğer sevgilinin elini öpme arzusuyla öpemeden ölürsem, toprağımdan bir kâse yapıp onunla sevgiliye su ikram edin ki bu şekilde elini öpmüş olayım. Dest-bus: El öpme Tıynet-i pâkini rûşen kılmış ehl-i âleme İktidâ kılmış tarîk-ı Ahmed-i Muhtâra su Su, Hz. Muhammed'in (sav) yoluna uymakla temiz tabiatını bütün dünyaya açıkça göstermiştir. Tıynet-i pâk: Temiz yaratılış Seyyid-i nev'-i beşer deryâ-yı dürr-i ıstıfâ' Kim sepüpdür mu'cizâtı âteş-i eşrâra su Mucizeleri şer sahiplerinin ateşine su serpen, ateşlerini söndüren zat-ı şerif, insanların efendisi seçkin inciler denizidir. Seyyid-i nev'-i beşer: İnsan cinsinin efendisi Kılmağ içün tâze gülzâr-ı nübüvvet revnakın Mu'cizinden eylemiş ızhâr seng-i hâra su Peygamberliğin gül bahçesini tazelemek için mucizesiyle sert taştan su çıkarmıştır. Rivayete göre, bir gün Peygamberimize bir grup adam geldi ve 'Bizim oralarda kuyular kurudu, ırmaklar akmıyor, dolayısıyla yaz çok kurak geçiyor, bitkiler yeşermiyor, kıtlık olacak.' dedi. Hz. Peygamber de yerden yedi tane taşı toplayarak avucu içerisinde hepsini ufaladı ve üzerine okudu. Gelenlere teslim ederek buyurdu ki 'Götürün bunu kurumuş olan kuyularınıza sırayla atın.' Her taş atılırken okuyacakları duayı söyledi. Taşlar kuyulara atıldığında kuyuların dipleri suyun çokluğundan görülmedi. Nübüvvet: Peygamberlik Mu'cizi bir bahr-ı bî-pâyân imiş 'âlemde kim Yetmiş andan bin bin âteş-hâne-i küffâra su Mucizesi, bu âlemde uçsuz bucaksız denizdir ki, ondan binlerce (Mecusi) kâfirin ateşgedesine su ulaşmıştır. Bî-payan: Sonsuz, uçsuz bucaksız. Hayret ilen barmagın dişler kim itse istima' Barmagından virdigün şiddet güni ensâra su Güneşin her yanı kavurduğu şiddetli bir günde parmağından çıkarıp Ensâr'a su verdiğini kim işitse hayretinden parmağını ısırır. Barmağını dişlemek: Parmağını ısırmak. Dostı ger zehr-i mâr içse olur âb-ı hayât Hasmı su içse döner elbette zehr-i mâra Eğer Hz. Peygamber'in dostu yılanın zehrini içse bu ona âb-ı hayât (ölümsüzlük suyu) olur. Düşmanı su içse, hiç şüphesiz, yılanın zehrine döner. Zehr-i mâr: Yılan zehri Eylemiş her katreden min bahr-ı rahmet mevc-hîz El sunup urgaç vuzû' içün gül-i ruhsâra su Abdest almak için suyu gül yanağına vurunca her damlasından binlerce rahmet denizi dalgalanmıştır. Bu beyitte Peygamberimizin Tebük'teki mucizesine atıfta bulunulur. Bahr-ı rahmet: Rahmet denizi Hâk-i pâyine yetem der ömrlerdir muttasıl Başını daşdan daşa urup gezer âvâre su Su Dicle, ayağının toprağına ulaşayım diye ömrü boyunca başını taştan taşa vurup divane gibi dolanıp duruyor. Hâk-i pây: ayak toprağı, ayak tozu, ayağın bastığı toprak, mezar Gerçek adı Mehmed bin Süleyman olan ve 1480 dolaylarında Bağdat yakınlarında bulunan El-Hille'de dünyaya geldiği rivayet edilen Fuzuli, sadece şiiriyle değil felsefe, tıp, sosyoloji ve astronomi alanında verdiği eserlerle de dikkati çekti. Irak'a yerleşmiş Oğuz Türklerinin Bayat boyundan olan şair, Irak'ta Türklüğün beşiği sayılan Kerkük bölgesi kültür ortamının yetiştirdiği bir değer oldu. Şah İsmail'e yazdığı 'Beng ü Bade' mesnevisinden 1508'de Bağdat'ta bulunduğu anlaşılan şair, 'Fuzuli' adını, kendi şiirlerinin diğer şairlerin şiirleriyle karıştırılmaması için aldı ve böyle bir mahlası kimsenin beğenmeyeceğini düşündüğü için kullanmaya başladı. Bu durumu ise Farsça Divan'ının girişinde, 'İşe yaramayan, gereksiz gibi anlamlara gelen 'fuzuli' sözcüğünün başka bir anlamı da 'erdem'dir' sözüyle açıkladı. Kanuni Sultan Süleyman 1534'te Bağdat'ı fethedince yazdığı ve Sultan'a sunduğu kaside de Fuzuli'nin o yıllar arasını Bağdat ve çevresinde geçirdiğini gösterirken, 'Leyla ile Mecnun', 'Beng ü Bade', 'Hadikatü's-süeda', 'Rind ve Zahid', 'Sıhhat ve Maraz' ve 'Muamma Risalesi', Fuzuli'nin başlıca eserlerinin bir kısmını oluşturdu. 'Aşk ve ıstırap şairi' Fuzuli, şiirlerinde lirizmin esasını, aşkın elemlerini ve yalnızlığın acılarını dile getirdi. Ahmet Hamdi Tanpınar'a göre, şiiri sadece kalbe ait bir macera sayan şair, 'Menim tek hiç kim zar u perişan olmasın ya Rab/Esir-i derd-i aşk ü dağ-i hicran olmasın ya Rab' dizeleri, ıstırabı şair için yaşanacak tek iklim gibi görmesini doğrulayan bir unsur oldu. 'Leyla ile Mecnun' mesnevisinin, şairin kendi öyküsü olduğuna işaret eden Tanpınar, 'Bende Mecnundan füzun aşıklık istidadı var/Aşık-ı sadık benem Mecnunun ancak adı var' dizilerini de 'Fuzuli'de her şey 'ben'in etrafında toplanır ve oradan hareket ederek dünyasını yakalar.' ifadesiyle açıkladı. Şair, naat türündeki meşhur şiiri 'Su Kasidesi'nde ise Hazreti Muhammed'e duyduğu derin sevgiyle birlikte, suya duyulan hasret ve aşk temalarına yer verdi. 'Hadikatü's-Süeda', yine şaire ait 'Divan' ve 'Leyla ile Mecnun' kadar meşhur bir eser olurken, İslam tarihinde önemli bir yeri olan ve Hazreti Hüseyin'in şehit edilişi merkeze alınarak şekillendirilen 'Kerbela' hadisesi de Türk edebiyat tarihindeki maktel geleneğinin en iyi örneği olarak kabul gördü. Fuzuli, kesin tarihi bilinmemekle birlikte, rivayetlere göre 1556'da Kerbela'da vefat etti.

Fuzuli'nin hafızalarda yer edinen Su Kasidesi'nden beyitler ve anlamları

"7. İstanbul Çocuk ve Gençlik Bienali" 22 Mayıs'ta sona erecek

Munzur Vadisi Milli Parkı'nın ilkbahar güzelliği

"Kubbe: Filistin Zaman Tüneli" sergisi Üsküdar'da açıldı

Osmanlı'nın Balkanlar'daki 5 eseri

İmam Gazali'nin kaleminden Abidler Yolu

Milan Kundera'nın kaleminden hayata dair 30 alıntı

İslam’dan edebiyata kadar en özgün konuların podcastleri

Bir ihanet kültürü: Yahudilik

PODCAST I Fergana Vadisi niçin önemli?

İslâmcılık siyaseti bitti mi, yeni mi başlıyor? -2-

Gönül frekansında buluşanlar

Ankara'da terör örgütü ASALA tarafından şehit edilen diplomatlar için anıt yapılacak

Somali’nin hürriyet kahramanı: Muhammed b. Abdullah Hasan

Sahabenin ümmete örnekliği

İslam sanatında zirve: Selçuklu çinileri

Kosova'nın 735 yıllık en eski camisi: Mlike

İnzivanın iktizası

Osmanlı'nın Balkanlar'daki 5 eseri

Bir ihanet kültürü: Yahudilik

İmam Gazali'nin kaleminden Abidler Yolu

Çağımızın hastalığı "vurdumduymazlık"

Müminin günlük yaşantısında Melekler

Erhan Afyoncu'nun Osmanlı'nın Hayaleti kitabından alıntılar

Arama

Fuzuli'nin hafızalarda yer edinen Su Kasidesi'nden beyitler ve anlamları