Edmondo de Amicis’in Gözünden İstanbul

📌 1846 ve 1908 yılları arasında yaşayan ünlü İtalyan yazar Edmondo de Amicis yazmış olduğu 'Çocuk Kalbi' kitabı ile dünyada en çok bilinen yazarlar arasındadır. Askeri bir eğitim alan Amicis aslında bir İtalyan subayıdır. Lakin edebiyata olan ilgisi sebebiyle İtalya Ordusu'nun yayın mecralarında yazılar yayınlayarak kısa sürede yükseldi. Avusturya-İtalya Savaşı'nda bulunan yazar, 1868'de ilk eserini yayınladı. Bir gezi tutkunu olan Amicis, kısa bir zaman zarfında Avrupa'nın büyük şehirlerini gezerek anılarını yazdı. Bu eserlerden en beğenilen ve öne çıkanı ise 1874'de İstanbul'a düzenlediği geziyi ve gözlemlerini yansıttığı eseri 'Constantinopoli' oldu. İlk kez Milano'da yayınlanan eser pek çok dile çevrilen eser, Avrupalıların İstanbul hakkında bilgi edinmelerini sağladı. (x) 🔍 Bilgi Notu: 📌 'İstanbul'a girerken duyduğum heyecan Messina boğazından İstanbul boğazına kadar süren on günlük deniz yolculuğunda gördüğüm her şeyi neredeyse unutturdu bana. Bir göl gibi durgun ve mavi İon denizi, güneşin ilk ışıklarıyla pembeleşmiş uzak Mora dağları, gün batışıyla yaldızlanmış Ege, Atina sahilleri, Selanik körfezi, Limni, Bozcaada, Çanakkale boğazı, yolculuk boyunca beni meşgul eden herkes ve her şey, Altınboynuz'u gördükten sonra zihnimde öyle karıştı ki, bunları şimdi tasvir etmeye kalksaydım, hatırımda kalanlardan ziyade hayalen yazmaya mecbur olacaktım.' İstanbul'da mutlaka görülmesi gereken yerler 📌 İstanbul Limanı ve Galata Kulesi 📌 'İçine düşülen şaşkınlıktan kurtulabilmek için İstanbul tepelerinin yamaçlarında kıvrıla kıvrıla giden binlerce küçük sokaktan birine girmelidir. Bu sokaklar huzurludur, buralarda, Altınboynuz'un öteki sahilinde avrupaî hayatın gürültülü kargaşalığı içinde pek görülemeyen esrarlı ve gizli Şark bütün cepheleriyle sakin sakin seyredilebilir. Her şey tam manasıyla şarklıdır. Çeyrek dakikalık bir yol yürünür ama ne kimseye rastlanır ne de bir ses duyulur. Orada burada, rengârenk boyanmış, birinci katı zeminden, ikinci katı birinci kattan taşmış küçük ahşap evler vardır; büyük evlere bağlı küçük evler görünüşündeki her tarafı camlı ve kafesli şahnişinler sokaklara hüzün ve esrar dolu, kendine mahsus bir hava verir.' Ertuğrul Süvari Alayı'nın Galata Köprüsü'nden Geçişi 📌 Ayasofya Camii'ni gösteren gravür. 📌 'Bu şehir Osmanlı ihtişamının güzel günlerinde nasıl olabilirdi! Bu düşünceyi aklımdan çıkaramıyordum. O zaman, bembeyaz yelkenlilerle dolu olan Boğaziçi'nden semanın ve suların maviliğini solduran şu kara duman bulutu yükselmiyordu. Limanda ve Marmara denizinin koylarında, yüksek oyma pupalı, gümüş hilâlli, kırmızı sancaklı, altın fenerli eski harp gemilerinin arasında Ceneviz, Venedik ve İspanyol kadırgalarının parçalanmış ve kana bulanmış iskeletleri yüzüyordu. Haliç'in üzerinde köprü yoktu hiç, bir sahilden ötekine birçok küçük zarif sandal durmadan gidip geliyordu. Bunların arasında, üstü sırma saçaklı erguvan sayebanlarla örtülmüş, kürekçileri ipek elbiseler giymiş beyaz hünkâr kayıkları uzaktan pırıl pırıl parlıyordu. Üsküdar henüz bir köydü; Galata'nın ötesinde kırlara dağılmış evlerden başka bir şey görülmüyordu; Pera tepesinin üstünde hiçbir büyük saray yoktu; şehrin görünüşü bugünkünden daha az muhteşemdi ama bugünkünden daha su katılmamış şarklıydı. Renkleri düzenleyen kanun henüz yürürlükte olduğu için evlerin renginden içinde oturanların dini anlaşılıyordu; İstanbul, kar gibi beyaz resmî ve mukaddes binalar bir tarafa bırakılırsa, sapsarı ve kıpkırmızıydı; Ermeni mahalleleri açık kül renkli, Rum mahalleleri koyu kurşunî, Yahudi mahalleleri ise mordu. Çiçeklere duyulan iptilâ, Hollanda'da olduğu gibi umumîydi ve bahçeler kocaman sümbül, lâle ve gül buketlerine benziyordu.' Osmanlı döneminden eski İstanbul fotoğrafları 📌 Bir İstanbul sokağı 📌 'Kapalıçarşı'nın dış taraftan dikkati çekecek ve içerisini tahmin ettirebilecek bir hali yoktur. Bu, Bizans üslûbuyla yapılmış, gayrı muntazam, yüksek kurşunî duvarlarla çevrili, kurşun kaplı ve çarşıyı aydınlatan pencereleri olan bir sürü ufak kubbeli, kârgir, muhteşem bir yapıdır. Mimarî bir hususiyeti olmayan kemerli bir cümle kapısı vardır; civar yollardan hiç gürültü gelmez; kapıya dört adım kala bile bu kale duvarlarının arkasında halâ ıssızlık ve sessizlikten başka bir şey olmadığı zannedilebilir ama içeriye girer girmez nutku tutulur insanın.' 15 maddede dünyanın en büyük çarşısı: Kapalıçarşı 📌 19. yüzyıl Kapalıçarşısı 📌 'Fikrimi daha iyi nasıl söylerim bilmem, herkesin devamlı olarak aynı şeyi düşündüğü bir halkı görür gibi olursunuz. Kuzey şehirlerinde oturanlar üstünkörü bakan bir Akdenizli üzerinde aynı tesiri uyandırabilirler, fakat hakikat çok başka türlüdür. Bunlarda kendi işini düşünen meşgul insanların ciddiyet ve murakabesi vardır; Türkler uzak ve müphem bir şeyi düşünen insanlar gibi görünürler. Hepsi de sabit bir fikre dalmış filozoflara veya ne oldukları yerin neresi olduğunun ne de etraflarında bulunan şeyin farkına varmadan yürüyen uyurgezerlere benzerler. Geniş ufukları seyretmeye alışmış insanlar gibi dosdoğru, uzağa bakarlar ve çok içine kapalı yaşamaya alışmış insanlar gibi gözlerinde ve dudaklarında belli belirsiz bir hüzün ifadesi vardır. Hepsinde, aynı vakar, aynı ağır tavırlar, aynı ihtiyatlı dil, bakış ve hareket görülür. Paşadan seyyar satıcıya kadar, hepsi de aynı terbiyeyi almış ve bir çeşit aristokrat vakarla sarılmış asillere benzerler, ilk bakışta kimse, kılık kıyafet farkı olmasa. İstanbul'da ayaktakımı bulunduğunu aklına getiremez. Hemen hepsinin görünüşü ifadesizdir, yüzlerine bakınca ne içlerinden geçen şey anlaşılır ne de düşünceleri. Bizde sık sık rastlanan şefkatli, ihtiraslı veya kaprisli bir karakterin aynası gibi olan ve derhal ve emin bir şekilde bir adamın ne olduğuna karar verdirebilen o şeffaf çehrelerden birine çok nadiren rastlanır. Türklerde her yüz bir muammadır: bakışları sorar, ama cevapsız bırakır; ağızları kalplerinde olan hiçbir şeyi ele vermez.' Edebiyatçılarımızın eserlerindeki İstanbul mekânları 📌 Oturan bir Osmanlıyı tasvir eden gravür. 📌 'İstanbul üzerinde müşterek bir görüş vardır: en güvensiz seyyah bile bu şehre güvenerek gider; hiç kimse İstanbul'da hayal kırıklığına uğramamıştır. Büyük eserlerin sihri ile bunların karşısında duyulan hayranlığın bununla bir alâkası yoktur. İstanbul, önünde şair ile arkeoloğun, sefir ile tacirin, prenses ile gemicinin, kuzeyli ile güneylinin, hepsinin aynı hayranlık duygusuyla haykırdığı âlemşümul ve son derecede büyük bir güzelliktir. Bütün dünya bu şehrin dünyanın en güzel yeri olduğu fikrindedir. Seyahat hatıralarını yazanlar buraya gelince şaşırıp kalırlar. Perthusier'nin dili dolaşır, Tournefort beşer dilinin âciz kaldığını söyler, Pouqueville cennette olduğunu sanır, La Croix sarhoş olur, Marcellus vikontu kendinden geçer, Lamartine Tanrı'ya şükreder, Gautier gördüğü şeyin hakikat olduğundan şüphe eder ve hepsi de tasvir üstüne tasvir yığarak, pırıl pırıl bir üslûpla yazarak, düşüncelerinin yanında fakir kalmayacak ifade tarzını bulabilmek için boşuna kafa yorarlar.' İstanbul'un Fethi tarihi hakkında 12 bilgi 📌 İstanbul'da eski, ahşap bir ev. 📌 'Gemi sarsılıyor. Her şeyin yeri değişiyor sanki: Üsküdar öne, İstanbul arkaya gidiyor, Galata ayrılışımızı görmek istermiş gibi kendi etrafında dönüyor. Elveda Altınboynuz! Geminin bir hareketi Kasımpaşa semtini yok ediyor, bir başkası bizi Eyüp'ün ötesine götürüyor, bir diğeri gözümüzün önünden İstanbul'un altıncı tepesini kaldırıyor, beşincisi kayboluyor, dördüncüsü gizleniyor, üçüncüsü saklanıyor, İkincisi siliniyor, geriye, Tanrı'ya şükür, bizi hemen terk etmeyecek olan Saray tepesi kalıyor. Boğaz'ın tam ortasında süratle gidiyoruz. Tophane semti, Fındıklı semti geçiyor, Dolmabahçe sarayının beyaz ve oymalı cepheleri kayboluyor ve Üsküdar bahçelerle, köşklerle örtülü set set yükselen tepelerini son defa gözler önüne seriyor. Elveda İstanbul! Aziz ve büyük şehir, çocukluğumun rüyası, gençliğimin emeli, hayatımın unutulmaz hatırası! Elveda, Şark'ın güzel ve ölümsüz kraliçesi! Zaman bahtını, güzelliğini bozmadan değiştirsin ve çocuklarım seni bir gün benim seni gördüğüm ve terk ettiğim aynı delikanlı heyecanının sarhoşluğu içinde görebilsinler! Şairlerin kaleminden İstanbul için yazılmış 15 şiir 📌Boğaziçi'nde gezmek için kullanılan kayıklar. 📌 'Yolcu yüklü bir vapurla Üsküdar'a giderken, arkadaşımla ben, bu sahilin mi, yoksa Haliç'in iki sahilinin mi daha güzel olduğu hususunda münakaşa ediyorduk. Fakat Üsküdar beni deniz tarafından yaklaşanla alay ediyormuş gibi görünen akla gelmez manzara değişiklikleriyle cezbediyordu. Marmara denizinden bakınca, bir tepenin üstüne yayılmış büyük bir köyden başka bir şey değil. Haliç'ten bakınca, şehir gibi görünüyor.' Üsküdar'da Bir Attar Dükkânı kitabından alıntılar 📌 Üsküdar'da çınar altında oturan erkekler. 📌 'İstanbul'un her tarafında, kahve, çok şekerli olarak hazır bulundurulur ve bir bardak suyla getirilir. Türkler fincanı ağızlarına götürmeden evvel suyu içerler. Duvarlardan birine küçük bir ayna asılmıştı, aynanın yanında ustura dolu raf gibi bir şey vardı, çünkü Türk kahvelerinin çoğu aynı zamanda berber dükkânıdır ve kahvecinin hem dişçi hem cerrah olduğu ve öteki müşteriler kahvelerini yudumlarken kurbanlarına onların yanında işkence ettiği görülmemiş şeylerden değildir. Karşı duvara başka bir raf asılmıştı, bunun da içinde yılan gibi kıvrılıp bükülmüş uzun hortumlu billûr nargilelerle kiraz ağacından yapılmış toprak lüleli çubuklar vardı. Nargile içerek hayale dalmış beş Türk peykenin üstüne oturmuştu, sırtını duvara dayamış, ağzında çubuk olan diğer üçü arkalıksız alçak hasır sandalyelere yan yana çömelmiş kapının önüne yerleşmişlerdi; kahveci çırağı bir aynanın önünde, deve kılından yapılmış bir harmaniye giymiş iri bir dervişin kafasını tıraş ediyordu.' Yahya Kemal'in şiirlerinde İstanbul 📌 İstanbul'da ahalinin toplandığı bir kahvehane. 📌 'Kayık hakikaten suları yaran en hoş vasıtadır. Gondoldan daha uzun, fakat daha dar ve daha incedir; oymalı, boyalı, yaldızlıdır; ne dümeni vardır ne de oturma yeri, sadece başla omuzlar dışarıda kalacak şekilde bir minderin veya bir halının üzerine oturulur. Kayığın iki ucu her istikamete gidebilecek surette birbirinin aynıdır, en ufak bir harekette sallanır, sahilden yaydan fırlamış ok gibi uzaklaşır, suyun yüzünde kırlangıç gibi uçar, her tarafta dolaşır ve renklerini suya aksettirerek kovalanan bir yunus balığı gibi kayıp gider. Kürekçilerimiz kırmızı fesli, mavi mintanlı, beyaz bol şalvarlı, bacakları ve kolları çıplak, iki genç yakışıklı Türk; yirmi yaşında, kara yağız, temiz, neşeli, gözü pek, her kürekte kayığı bir boy ileri götüren iki pehlivandı. Öteki kayıklar yanı başımızdan öyle süratli geçiyordu ki, onları ancak kaşla göz arasında görebiliyorduk. Ördek sürüleri de geçiyordu; kuşlar başımızın üstünde döne döne uçuyordu.' Farkında mısınız? - İstanbul'un orta noktasına götürüyoruz! 📌 Haliç'te bulunan kayıklar. 📌 'Galata, eskiden Bizanslıların büyük mezarlığının bulunduğu, Haliç ile Boğaz arasından denize doğru uzanmış bir tepenin üzerine kurulmuştur. Burası İstanbul'un merkezidir. Hemen hemen bütün sokakları dar ve dolambaçlıdır, iki yanlarında meyhaneler, tatlıcılar, berber, kasap dükkânları, Rum ve Ermeni kahvehaneleri, tüccar yazıhaneleri, işyerleri ve külüstür evler vardır; Londra'nın kenar mahalleleri gibi, loş, rutubetli ve vıcık vıcık çamurludur. Her tarafta Fransızca, İtalyanca ve Ceneviz dili konuşulur.' İstanbul'un 5 tarihi semti 📌 Gemiden kayığa inmeye çalışan yolcular 📌 'Türklerin çok sevip korudukları her cinsten sayısız kuş yüzünden İstanbul'un kendine mahsus bir neşesi ve zarafeti vardır. Camiler, korular, eski surlar, bahçeler, saraylar, her şey şarkı söyler, dem çeker, cıvıldar, öter, şakır; her tarafta kanatların teması hissedilir, her tarafta hayat ve ahenk vardır. Serçeler evlere cesaretle girip çocuklarla kadınların ellerinden yem yer; kırlangıçlar yuvalarım kahve kapılarının üstüne, çarşı kubbelerinin altına yapar; sultanların veya şahısların hayratıyla beslenen sayılamayacak kadar çok güvercin sürüsü kubbelerin saçaklan boyunca ve şerefelerin etrafında beyazlı siyahlı halkalar meydana getirir; martılar sevinçle uçuşur, binlerce kumru mezarlık selvilerinin arasında sevişir; Yedikule'de kargalar öter, akbabalar daire çizerek uçar; deniz kırlangıçları uzun diziler halinde Karadeniz ile Marmara arasında gidip gelir ve leylekler ıssız türbelerin kümbetlerinin üzerinde lâk lâk eder. Türkler için bu kuşların her birinin güzel bir manası veya hayırlı bir tesiri vardır: kumrular sevdaları korur, kırlangıçlar yuva yaptıkları evleri yangından muhafaza eder, leylekler her kış Mekke'ye hacca gider, deniz kırlangıçları müminlerin ruhunu cennete götürür. Böylece minnet hissiyle ve dindarlıkla Türkler kuşları himaye edip beslerler, kuşlar da onların evlerinin etrafında, denizin üstünde ve mezarların arasında şenlik eder. İstanbul'da, her yerde, insanın başının üzerinde, dört bir tarafında kuşlar vardır, şehre köy neşesi dağıtan ve ruhunuzdaki tabiat duygusunu durmadan yenileyerek içinizi serinleten cıvıl cıvıl sürüler size şöyle bir dokunup geçerler.' İstanbul'un ilkleri ve enleri 📌 Camii önündeki kuşları tasvir eden gravür. 📌 'İstanbul köpeği pek bol olan bir yerdir, herkes gelir gelmez farkına varır bunun. Köpekler şehrin, daha az kalabalık, ama birincisinden daha az garip olmayan ikinci halkını meydana getirir. Türklerin köpekleri ne kadar sevip koruduğunu bütün dünya bilir. Bunu Kur'an'ın hayvanlara karşı da olmasını emrettiği merhamet hissiyle mi, yoksa köpeklerin de, bazı kuşlar gibi, uğurlu olduğunu sandıkları için mi yaptıklarını anlayamadım; belki, Peygamber köpekleri sevdiği, belki, mukaddes tarihleri bu hayvanlardan bahsettiği, belki de, bazılarının iddia ettiği gibi, Fatih Sultan Mehmed'in Topkapı'da açılan gedikten, arkasında bir sürü erkânı harp köpekle beraber, şehre muzaffer girmesi yüzündendir. Şu bir vakıadır ki, bu hayvanları içten severler, birçok Türk beslenmeleri için kabarık meblağlar vasiyet eder. Sultan Abdülmecid bunların hepsini Marmara'da bir adaya sürdüğü vakit, halk sızlanıp mırıldanmış, köpekler geri dönünce de bayram etmiştir; hükümet hoşnutsuzluk yaratmamak için bu hayvanları hep rahat bırakmıştır.' İstanbul'u anlamak için görülmesi gereken 10 mekan 📌 İstanbul'un köpeklerini tasvir eden gravür.

Edmondo de Amicis’in Gözünden İstanbul

"7. İstanbul Çocuk ve Gençlik Bienali" 22 Mayıs'ta sona erecek

Munzur Vadisi Milli Parkı'nın ilkbahar güzelliği

"Kubbe: Filistin Zaman Tüneli" sergisi Üsküdar'da açıldı

Milan Kundera'nın kaleminden hayata dair 30 alıntı

Erhan Afyoncu'nun Osmanlı'nın Hayaleti kitabından alıntılar

Hasret bitti: Kariye Camii'nde 79 yıl sonra ilk ezan

İslam’dan edebiyata kadar en özgün konuların podcastleri

Bir ihanet kültürü: Yahudilik

PODCAST I Fergana Vadisi niçin önemli?

İslâmcılık siyaseti bitti mi, yeni mi başlıyor? -2-

Gönül frekansında buluşanlar

Ankara'da terör örgütü ASALA tarafından şehit edilen diplomatlar için anıt yapılacak

Somali’nin hürriyet kahramanı: Muhammed b. Abdullah Hasan

Sahabenin ümmete örnekliği

İslam sanatında zirve: Selçuklu çinileri

Kosova'nın 735 yıllık en eski camisi: Mlike

İnzivanın iktizası

Çağımızın hastalığı "vurdumduymazlık"

Bir ihanet kültürü: Yahudilik

Müminin günlük yaşantısında Melekler

Erhan Afyoncu'nun Osmanlı'nın Hayaleti kitabından alıntılar

Hasret bitti: Kariye Camii'nde 79 yıl sonra ilk ezan

İslâmcılık siyaseti bitti mi, yeni mi başlıyor? -2-

Arama

Edmondo de Amicis’in Gözünden İstanbul