Edebiyatımızdaki sıra dışı kahramanlar
Edebiyatımızda öyle kahramanlar vardır ki sıra dışılıklarıyla hemen bizleri kendisine bağlar. Bu kahramanlar genel itibariyle edebiyatta sıklıkla işlenen "delilik" teması ekseninde kurgudaki yerlerini almıştır. Akıl çağında, bu sıra dışı kahramanların dünyasına şahitlik etmek, okuyucuya bilmediği dünyaların kapısını aralamak noktasında oldukça faydalıdır. Peki, edebiyatımızın sıra dışı kahramanları kimlerdir? Bu kahramanlar okuyucuyu hangi kavramları yeniden düşünmeye yönlendirir?
📌Sıra dışı kahramanlar, Türk romanını besleyen ana kaynaklardır. Çatışmadan beslenen roman için oldukça elverişli olan sıra dışı kahramanlar, kurgudaki gerilimin, farklılığın ve çeşitliliğin verilmesinde önemli bir role sahiptir. Bu kahramanların birçoğuna aşinayız, söz gelimi Zebercet takıntılı ruh yapısı, Suat kötülük estetiğiyle yoğrulmuş karakteri ve rüyalarıyla var olan Uzun İhsan Efendi tuhaf görüşleriyle edebiyatımızda iz bırakmış kahramanlardan biridir.
📌Bu kahramanları ortak bir çatı altında toplamamıza sebep olan durum, norm dışı tanımlamasıyla tasnif edebilmemizdir. Sanat, bilhassa edebiyat sıra dışılığın kendini anlatması, var edebilmesi açısından birçok türe göre daha elverişlidir. Sıra dışılık bilhassa romanlarda "delilik" temasıyla gün yüzüne çıkar.
📌Delilik modern edebiyatta en çok işlenen ve kurguya zenginlik katan temalardan biridir. Bu kahramanların sıklıkla karşımıza çıkması da modern zamanlara yapılan eleştirinin bir göstergesi niteliğindedir.
📌Nitekim insan akıl yoluyla mutluluğu yakalayamadığını olumsuz örnekler yaşayarak bizzat görmüştür. İşte bu sebeple insan, modern zamanda kendisini mekanikleştiren akıldan uzaklaşırken kimi zaman "deliliğe övgü" ile mutluluğun farklı sınırlarıyla tanışmak istemiştir.
"Akıl bozukluğu modern dünya için Sade ve Goya'dan sonra ve onlardan beri, her eserde en belirleyici olan ne varsa ona aittir…"
"Çok daha ferah olmalıdır, Cinnet dedikleri şu cennet, şu akıl zindanlarımızdan."
📌Aylak Adam'ın Zebercet'i, Puslu Kıtalar Atlası'nın Uzun İhsan Efendi'si, Bir Adam Yaratmak eserinin Hüsrev'i, Huzur'un Suat'ı hafızalarımıza kazınan sıra dışı kahramanlardan yalnızca birkaçı... Bu kahramanlara farklı açılardan bakmak; eserleri yeniden anlamlandırabilmek için başvuracağımız yöntem... Gelin onların esrarengiz karakterlerine kısa bir göz atalım...
Suat, Ahmet Hamdi Tanpınar'ın Huzur romanında yer alan karakterlerden biridir. Romanın baş kahramanı değildir fakat romandaki bütün dengeleri alt üst eden kişi olması dolayısıyla kurgudaki yeri tartışılmazdır. Suat, romandaki kötülük çiçeklerini elleriyle besleyen sıra dışı bir detaydır.
"Hayır, yavrucuğum inanmıyorum. Bu saadetten mahrumum. İnansaydım mesele değişirdi. Bilseydim ki vardır, insanlarla hiçbir davam kalmazdı. Yalnız onunla kavga ederdim. Her an bir yerde yakalar, bana hesap vermeye mecbur ederdim."
📌Saadetin varlığına inanmayan Suat, romandaki çatışma unsurunu besler. İnandığı değerler sorgulansın diye baş kahraman Mümtaz'ın karşısına çıkarılmış gibidir. Fakat diğer yan karakterlerdeki gibi yalnızca zıtlıkları belirgin hale getirmek için bir araç konumunda değildir. Suat kendi sesiyle var olabilen bir karakterdir hatta öyle ki roman içindeki bütün kahramanların bastırmaya çalıştıkları iç sesi gibidir; insanın zaaflarını, acını, üzüntülerini fısıldayan bir iç ses...
