MÜNAFIK NEDİR?
🔶 Münafık kelimesi, sözlükte "tarla faresi yuvasına girmek; olduğundan başka türlü görünmek" anlamındaki nifâk masdarından türemiş bir sıfattır.
🔶 Münafık kavramı nifak kelimesi ile bağlantılı açıklanmıştır. Cevheri ve İbn Side, "Nifak, bir taraftan İslam'a girip, bir başka taraftan çıkmaktır; bu anlamda nifak terimi, köstebek yuvası anlamındaki 'nâfikâü'l yerbû' tabirinden alınmıştır" demektedirler.
🔎 Cevheri: Tâcü'l-luga adlı sözlüğüyle tanınan Arap dili âlimi
🔎 İbn Side: Lugatçı, edebiyat ve dil âlimi.
🔶 Münafık "inanmadığı halde kendisini mümin gösteren" kimse anlamında kullanılmıştır.
🔶 Râgıb el-İsfahânî, münafıklığı "Dinin bir kapısından girip diğerinden kaçan çifte şahsiyetli kimse" olarak tanımlamıştır.
🔎 Râgıb el-İsfahânî: Müfessir, Arap dil âlimi ve ahlâk felsefecisi.
🔶 Şemsettin Sami Kamus-i Türki'de münafık kelimesini "İki yüzlü, mütereddid, aldatıcı, kalbi hasta, özü sözü bir olmayan" şeklinde izah etmiştir.
🔎 Şemsettin Sami: Tanzimat'tan sonraki Türk edebiyatının tanınmış gazetecisi, sözlükçü ve dil bilgini, tiyatro ve roman yazarı.
🔶Kısaca münafık terim anlamıyla inkarını ve küfrünü gizleyerek kendini mümin gösteren, iman ile küfür arasında bocalayan kimsedir.
Kanaat nedir? İslam'da kanaat etmenin ve azla yetinmenin önemi
EBU HAYSEME'NİN DUYDUĞU ÜZÜNTÜ İLE KALEME ALDIĞI ŞİİR
🔶 Münafık kelimesinin Peygamber Efendimiz dönemindeki kullanımı da büyük benzerlikler taşımaktadır. Nitekim Ebû Hayseme Mâlik b. Kays'ın şiirinde geçen münafık kelimesi bunun bir delilidir.
🔎 Ebu Hayseme Malik B. Kays: Medineli Hazrec kabilesine mensup sahabedir
🔶 Sahabeden Ebû Hayseme Mâlik b. Kays, Tebük Seferi'ndeki tutumu ile tanınmaktadır.
Hz. Muhammed'in son gazvesi: Tebük Seferi
🔶 Taif Seferi'nden yeni dönen Müslümanlar, yorgunlardı ve mevsim oldukça sıcaktı. Efendimiz sahabeye Tebük Seferi için hazırlanmalarını emretti. Bazı münafıklar ise sahabelerin Tebük Seferi'ne katılmamaları için büyük çaba gösterdi. Ebu Hayseme de savaşa katılmayan isimler arasında yer alıyordu.
🔶İslam ordusu yola çıktıktan sonra hanımının kendisine hazırladığı sofrayı gören Ebu Hayseme, Allah Resulü'nün güneş altında savaşa gitmesini düşünmüş ve büyük bir pişmanlık duymuştu. Efendimizin yakıcı güneş altında savaşa giderken kendisinin rahat bir şekilde dinlenmesine gönlü razı olmadı. Silahlarını kuşanarak Tebük'e doğru yola çıktı ve oraya ulaştığında münafık kelimesini içeren şu şiirini söyledi:
"İnsanların dinde nifâka düştüğünü görünce
Sağ elimi uzatıp Hz. Muhammed'e biat ettim.
Münâfık şüpheye düştüğünde,
ben deve sürüsünü ve kınayı çadırda bırakarak,
dine sığındım".
MEDİNE'DE BAŞLAYAN MÜNAFIKLIK HAREKETİ
🔶 İslam tarihinde münafıklar ilk ne zaman ortaya çıktı? Eğitimci-yazar Ali Rıza Temel, Vav Tv'deki Kur'an Yolu programında Münafıkların özelliklerini ve İslam tarihindeki geçmişini çarpıcı örneklerle anlattı. Temel'e göre nifak hareketinin asıl çıkış noktası Medine dönemidir.
🔶Medine'de Müslümanlar sosyal bir statü ve siyasi bir güç haline gelince çeşitli Arap kabileleri de bu ilerlemeyi durdurmak maksadıyla nifak tohumlarını saçtı. Programın tamamını izlemek için tıklayınız.👇
KUR'AN-I KERİM'DE MÜNAFIK KAVRAMI
🔶 Nifak ve münafık çok önemli kavramlar olarak Kur'an-ı Kerim'de yer alır.
🔶 Kur'an-ı Kerim'de münafık kelimesi yirmi yedi ayette zikredilir.
🔇 Mealli Hatim podcastlerini dinlemek için tıklayınız
🔶Kur'an'da ayrıca müstakil olarak Münafikun Suresi de yer almaktadır. Surede münafıkların itikadi durumları, sosyal ve ahlaki yapıları, Peygamberimize karşı olan tutumlarına yer verilmekle birlikte ahiretteki konumları da ayrıntılı biçimde anlatılmıştır.
🔶 Münafık, Kur'an-ı Kerim'de imanlı olduğu halde Allah'a ve Peygamber Efendimiz'e gizlice düşmanlık besleyen kimseler olarak tanımlanmıştır.
"Ey peygamber! Kalpleri inanmadığı halde ağızlarıyla "iman ettik" diyenlerden ve yahudilerden küfürde yarışanlar seni üzmesin. Onlar hep yalana kulak verirler, sana gelmeyen başka bir kesimi dinler dururlar; kelimeleri konulduğu anlamlarından kaydırıp değiştirirler. "Eğer size şu verilirse hemen alın, eğer o verilmezse uzak durun" derler. Allah bir kimseyi fitneye düşürmek isterse elbette Allah'ın iradesine karşı senin elinden hiçbir şey gelmez. İşte onlar Allah'ın, kalplerini temizlemek istemediği kimselerdir. Onların dünyadaki hakkı büyük bir rezilliktir. Âhirette de onlar için büyük bir azap vardır." Mâide Suresi - 41 . Ayet
Maide Suresi'ni dinlemek 🔊 ve tefsirini okumak için tıklayınız 📕
🔶Kur'an'a göre münafık kavramı hem inanç olarak hem de ahlaki boyutta bir önem taşımaktadır.
"İnsanlardan bazıları da vardır ki inanmadıkları halde "Allah'a ve âhiret gününe inandık" derler. Bakara Suresi - 8 . Ayet
Bakara Suresi'ni dinlemek 🔊 ve tefsirini okumak için tıklayınız 📕
🔶 Kur'an-ı Kerim, müminler, kafirler ve münafıklar olmak üzere üç inanç temelinden bahseder. Münafıklardan ayrı bir grup olarak bahsedilmiştir.
KUR'AN-I KERİM'E GÖRE MÜNAFIKLARIN ÖZELLİKLERİ
🔶 Kur'an-ı Kerim'e göre iki farklı tip münafık vardır.
🔶 İlki, inanmadıkları halde inandıklarını söyleyen "halis" münafıklardır. Bu münafıklar müminlerle karşılaştıklarında inandıklarını söylerler ancak kendileri gibi düşünen insanları gördüğünde müminlerle dalga geçerler.
"İman edenlerle karşılaşınca "inandık" derler, şeytanlarıyla baş başa kaldıklarında ise "Biz sizinleyiz, biz yalnızca alay etmekteyiz" derler." Bakara Suresi – 14. ayet
Bakara Suresi'ni dinlemek 🔊 ve tefsirini okumak için tıklayınız 📕
🔶 Kur'an'da ayrıca Efendimiz döneminden de münafıklık örneğine yer verilmiştir. Münafıklar, Efendimiz'e inandıklarını söylerler fakat önemli işlerde Allah Resulü'nden farklı kişileri kendilerine rehber edinmektedirler.
"Sana indirilene ve senden önce indirilenlere inandıklarını ileri sürenleri görmedin mi? Onu tanımamaları kendilerine emredildiği halde tâgūtun önünde mahkemeleşmek istiyorlar. Şeytan da onları büsbütün saptırmanın yollarını arıyor."
"Onlara, "Allah'ın indirdiğine ve peygambere gelin" denildiği zaman münafıkların senden iyice uzaklaştıklarını görürsün." Nisâ Suresi, 60-62.ayetler
Nisa Suresi'ni dinlemek 🔊 ve tefsirini okumak için tıklayınız 📕
🔶 Kur'an-ı Kerim'de geçen ikinci tip münafık ise zihin karışıklığı yüzünden iman ile küfür arasında bocalayan, imandan çok küfre yakın olan münafıklardır.
"İman edip sonra inkâr edenleri, sonra yine iman edip tekrar inkâr edenleri, sonra da inkârlarını arttıranları Allah ne bağışlayacak ne de onları doğru yola iletecektir." Nisâ Suresi - 137 . Ayet
Nisa Suresi'ni dinlemek 🔊 ve tefsirini okumak için tıklayınız 📕
"Senden izin isteyenler sadece, Allah'a ve âhiret gününe iman etmeyenler ve şüpheye kapılmış olanlardır; onlar şüpheleri içinde bocalayıp dururlar. "Tevbe Suresi – 44. Ayet
Tevbe Suresi'ni dinlemek 🔊 ve tefsirini okumak için tıklayınız 📕
🔶 Zihin ve ruh karışıklığından dolayı münafıklık yapanlar, Kur'an-ı Kerim'de kalplerinde hastalık bulunan kişiler olarak tanımlanmışlardır.
"O sırada münafıklar ve kalpleri çürük olanlar, "Bunları dinleri aldattı" diyorlardı. Oysa her kim Allah'a güvenir ve dayanırsa bilir ki O izzet ve hikmet sahibidir. Enfâl Suresi - 49 . Ayet
Enfal Suresi'ni dinlemek 🔊 ve tefsirini okumak için tıklayınız 📕
" Yine o zaman münafıklar ve kalplerinde bozukluk bulunanlar, "Allah ve resulünün vaadleri bizleri aldatmaktan ibaretmiş!" demişlerdi." Ahzâb Suresi – 12. ayet
Ahzab Suresi'ni dinlemek 🔊 ve tefsirini okumak için tıklayınız 📕
MÜNAFIKLARIN ÖZELLİKLERİNİN YER ALDIĞI AYETLER
🔶 Nisa Suresi'nin 142-143. ayetlerinde münafıkların özelliklerine yer verilmiştir. Bu iki ayette münafıklar daha yakından tanıtılır.
"Münafıklar Allah'a oyun etmeye kalkışıyorlar. Hâlbuki Allah onların oyunlarını kendi başlarına çevirmektedir. Onlar namaza kalktıklarında üşenerek kalkarlar, insanlara gösteriş yaparlar, Allah'ı da pek az hatıra getirirler."
"Arada bocalayıp duruyorlar; ne onlara, ne bunlara! Allah'ın şaşırttığı kimseye asla bir yol bulamazsın."
Nisa Suresi'ni dinlemek 🔊 ve tefsirini okumak için tıklayınız 📕
Allah'a oyuna kalkışmaları
🔶 Münafıkların en belirgin özelliklerinden biri Allah'ı kandırmaya çalışmalarıdır. Münafıklar cahillikleri ve bilgisizlikleri sebebiyle Allah'ı aldatmaya çalışmaktadırlar, oysa Yüce Allah'ın aldatılamaz olduğundan habersizdirler.
🔶 Kur'an Yolu Tefsiri'ne göre münafıklar, Allah'ın sevdiği kul olan müminlere karşı birtakım oyunlara başvurmaktadır. Fakat her şey Allah u Teala'nın bilgisi dahilindedir. Onlar müminlere oyun oynamak istese de Allah kendi oyunlarını kendilerine çevirmektedir.
🔶 Hasan Basri'ye göre Allah, münafıkların oyununu bozacak, ahirette onların aydınlıklarını kendilerinden alacak ve müminler ile münafıklar arasında bir set çekecektir.
🔎 Hasan Basri: Basralı meşhur tâbiî, âlim ve zâhid.
Namaza karşı tembellikleri
🔶 Kur'an-ı Kerim'e göre münafıkların en temel özelliklerinden biri de namaza karşı gösterdikleri üşengeçlik ve tembelliktir.
🔶Kendilerini Müslüman göstermek durumunda oldukları için cemaatle namaza katılırlar fakat bu onların nefislerine çok ağır gelmektedir, bu sebeple namaza karşı üşengeç davranırlar. Namazı yalnızca şeklen kılmaktadırlar. İslam toplumunda kendilerini deşifre etmemek asıl amaçlarıdır.
🔶Taberi, namaz ile ilgili olan bu kısımda münafıkların namazlarında gösteriş, tembellik veya gaflette olduklarına vurgu yapar.
Dünya ve ahirette mutluluğa götüren doğru yol: Hidayet
İnsanlara gösteriş yapmaları
🔶 Riya, gösteriş ve iki yüzlülük münafıkların diğer ayırt edici özelliklerindendir.
🔶 Gazzali, riyayı "Münafıklığın tohumu ve fesadın esasıdır" şeklinde tanımlar.
🔎 Gazzali: Eş'arî kelâmcısı, Şâfiî fakihi, mutasavvıf, filozoflara yönelttiği eleştirilerle tanınan İslâm düşünürü.
🔶 Kur'an Yolu Tefsiri'ne göre münafıklar insanlara açık vermeme korkusuyla ömürlerini tüketmektedirler. İnanmadıkları için müminlerle tam bir iş birliği içinde olmadıkları gibi gizli kâfirlikleri anlaşılmasın diye kâfirlerle de tam bir iş birliği ve dayanışma yapma imkânını bulamamaktadırlar.
🔶 Münafıkların kendi kimliğini gizlemesinde yatan birtakım sebepler vardır. Kur'an-ı Kerim'de her fırsatta münafıkların içlerinde gizlediklerini açığa çıkararak onlara karşı dikkatli olunması gerektiği vurgulanmıştır.
ŞÜPHE BATAĞINA SAPLANAN MÜNAFIKLAR
🔶 Kur'an-ı Kerim'de münafıklıkla bağlantı olarak kullanılan kavramlardan en önemlisi şüphedir.
🔶 Münafık ehlinin zihni bulanmış, şüphenin esiri olmuştur.
"Bunların arasında bocalayıp durmaktalar ne onlara bağlanıyorlar ne bunlara. Allah'ın şaşırttığı kimseye asla bir çıkar yol bulamazsın." Nisa Suresi 143. ayet
Nisa Suresi'ni dinlemek 🔊 ve tefsirini okumak için tıklayınız 📕
🔶 Razi'ye göre insanın eylemlerinin nihai amacı dünya olursa beraberinde bir bocalama, şüphe gibi duygular da eşlik eder. Allah'ın az zikredilmesinden kaynaklı olarak münafıkların psikolojilerinde istikrarsızlık meydana gelmektedir. Razi, amacı hayırlı işler yapmak isteyen insanların psikolojisinde istikrar olduğunu vurgular.
🔎 Razi: Kelâm, felsefe, tefsir ve usûl-i fıkıh alanlarına dair çalışmalarıyla tanınan Eş'arî âlimi.
🔶 Şüphe, münafığın kalbinde kanayan bir yaradır.
🔶Elmalılı Hamdi Yazır, Hak Dini Kur'an Dili'nde münafığın kalbinde bulunan şüphe hastalığını "Bu hastalık bütün ahlâksızlığın başlangıcı, idrak ve iradenin afeti olan korkunç ve büyük bir hastalıktır. Buna yakalanan kimse hakkı tanımadığı gibi Allah, kitap, peygamber ve müminlerden şüphe eder. Herkesi ve her şeyi şüpheli görür. İnsanların, Allah'ın, Peygamberin, hep kendisini aldattığını sanır. Onların kalplerinde ve ruhlarında işte bu hastalık vardır. Ve her hastalık huy ve tabiat olmadıkça tedavisi mümkündür. Bunlar ise bu hastalığı tedavi etmek için gelmiş olan hak dine sarılmadıkları gibi ondan da kuşkulanırlar." şeklinde izah etmiştir.
🔎 Elmalılı Hamdi Yazır: Hak Dini Kur'an Dili adlı tefsiriyle tanınan son devir din âlimlerinden.
🔶 Hz. Peygamberimiz ise münafıkların içine düştüğü şüphe zindanını hadis-i şerifinde şu şekilde açıklar: "Münafık, iki koyun sürüsü arasında kararsız gidip gelen koyun gibidir. Bir o sürüye gider, bir bu sürüye gider. Hangisine tâbi olacağını bilemez." (Müslim)
KUR'AN-I KERİM'E GÖRE MÜNAFIKLARIN PSİKOLOJİK DURUMLARININ TOPLUMSAL HAYATA YANSAYAN YÖNLERİ
🔶 Kur'an-ı Kerim'deki bazı ayetlerde münafıklığın psikolojik durumlarının sosyal hayata yansıması üzerinde de durulmuştur.
🔶 Dış görünüşlerinin aksine içlerindeki şüpheden sebep münafıklar her şeyden bilhassa savaşlardan korkmaktadırlar:
"Kesinlikle sizden olduklarına dair Allah'a yemin de ederler, halbuki onlar sizden değildir, fakat onlar korkak bir topluluktur.
Eğer sığınacak bir yer, barınacak mağaralar veya girilecek bir kovuk bulsalardı, hemen koşup oraya sokulurlardı." Tevbe Suresi 56-57 ayetler
Tevbe Suresi'ni dinlemek 🔊 ve tefsirini okumak için tıklayınız 📕
"İman edenler "Keşke bir sûre indirilse!" derler. Açık ve kesin hükümlü bir sûre indirildiğinde ve içinde savaştan söz edildiğinde, kalplerinde çürüklük bulunanların sana, ölüm korkusundan baygınlık geçirmiş kimseler gibi baktığını görürsün; zaten o da başlarına geldi gelecek!"
"Güzel olan itaattir, dinen ve örfen makbul sözdür. Durum (savaş emri) kesinlik kazanınca Allah'a karşı sadâkat gösterselerdi onlar için hayırlı olacaktı." Muhammed Suresi 20-21. ayetler
Muhammed Suresi'ni dinlemek 🔊 ve tefsirini okumak için tıklayınız 📕
"Onlara şöyle bir baktığında dış görünüşleri sana iyi bir izlenim verir; konuşurlarsa sözlerine kulak verirsin. Ama onlar sanki bir yere dayanmış kütükler gibidir (böyle güvendeymiş gibi görünürler). Her gürültüyü kendilerine yönelik sanırlar. Asıl düşman onlardır, onlardan korun! Allah kahretsin onları! Nasıl da haktan yüz çeviriyorlar!" Münâfikūn Suresi 4. ayet
Münafikun Suresi'ni dinlemek 🔊 ve tefsirini okumak için tıklayınız 📕
🔶 Münafıkların kibirli, cimri ve yalancı oldukları, gösterişe önem verdikleri, namaza karşı tutumları hakkında ayetlere de yer verilmiştir:
Erkeğiyle kadınıyla münafıklar birbirine benzer; kötülüğü özendirip iyiliği engellerler, hayır için harcamaya elleri varmaz. Onlar Allah'ı umursamadılar, O da onları rahmetinden mahrum bıraktı. Gerçek şu ki münafıklar günaha batmış kimselerdir. Tevbe Suresi 67. ayet
Tevbe Suresi'ni dinlemek 🔊 ve tefsirini okumak için tıklayınız 📕
"Onlara "Gelin, Allah'ın resulü sizin için bağışlama dilesin" dendiğinde başlarını çevirirler ve büyüklük taslayarak uzaklaştıklarını görürsün." Münâfikūn Suresi 5. ayet
Münafikun Suresi'ni dinlemek 🔊 ve tefsirini okumak için tıklayınız 📕
🔶 Kur'an-ı Kerim'de münafıkların toplumsal, kültürel ve ekonomik hayatı bozmaya çalıştığına da yer verilmiştir.
Hâkimiyeti ele aldığında ise ülkede bozgunculuk çıkarıp ürünleri ve nesilleri yok etmeye çalışır. Allah bozgunculuğu sevmez. Bakara Suresi 205. ayet
Bakara Suresi'ni dinlemek 🔊 ve tefsirini okumak için tıklayınız 📕
🔶Kur'an-ı Kerim'e göre münafıklar, iyiliğe engel olup kötülüğü yaymaya çalışırlar, Allah'ı ve müminleri alaya alırlar, müminlere karşı kin beslerler, kötü haberi yayarak toplumsal huzuru bozmaya çalışırlar, Peygamber'e isyan konusunda gizlice faaliyetlerde bulunurlar:
Onlar, "Resûlullah'ın yanındakilere geçimlik bir şeyler vermeyin ki etrafından dağılıp gitsinler" diyenlerdir. Oysa göklerin ve yerin hazineleri Allah'ındır; ama münafıklar anlamıyorlar! Münâfikūn Suresi, 7. ayet
Münafikun Suresi'ni dinlemek 🔊 ve tefsirini okumak için tıklayınız 📕
"Gizli konuşmaktan menedilen o kimseleri görmüyor musun, yine dönüp yasaklandıkları şeyi yapıyorlar; günah işleme, haksızlık etme ve peygambere karşı gelme hususunda fısıldaşıyorlar. Sana geldiklerinde de Allah'ın seni selâmlamadığı bir biçimde selâm veriyorlar. Üstelik birbirlerine, "Allah bizi bu söylediklerimizden dolayı cezalandırsa ya!" diyorlar. Cehennem onlara yeter; işte oraya girecekler; ne kötü bir sondur o!" Mücâdele Suresi, 8. ayet
Mücadele Suresi'ni dinlemek 🔊 ve tefsirini okumak için tıklayınız 📕