Osmanlı'da Kurban Bayramı nasıl idrak edilirdi?
Son yıllarda bayram denildiğinde artık birçok kişinin aklına beraberlik, yardımlaşma duygusu değil tatil gelmeye başladı. Peki, hep böyle miydi? İslam dinine özgü olan Kurban Bayramı, Osmanlı kültür hayatında önemli bir yer tutardı. Sizler için, 13 maddede Osmanlı'da Ramazan Bayramı'nı derledik.
Osmanlı döneminde Kurban Bayramı sevinci, Arife günü atılan top atışlarıyla başlar, son günün ikindi vaktinde atılan top atışlarıyla da biterdi. Bayram namazının yaklaşmasıyla birlikte ev halkının erkekleri bayramlıklarını giyerek en yakındaki camiye giderlerdi. Bayramları mutlaka ailecek konu, komşu ve kabristan ziyaretleri yapılırdı.
Dinimizce caiz olmadığından kurban eti hemen yenilmezdi. Kurban eti kendi aile efradına, fakirlere ve eş ve dosta dağıtmak üzere de üçe bölünürdü. Kurban bayramında bolca tüketilen et, sindirim sistemini bozduğundan imkânı olan her hâne, vücudu dengelediği için "Turunç Reçeli" bulundururdu.
Zengin kimselerin hanımına, çocuklarına, yakın akrabalarına, vefat etmiş yakınları adına ve gücü yetmeyip kurban kesemeyen komşularına kurbanlık hediye etme geleneği vardı.
Osmanlı'da bayramdan önce çeşitli hediyeler dağıtılırdı. Subay ve memurlara bayram hediyesi olarak birer maaş ikramiye; zaptiyelere yeni fes ve püskül veya bunların temini için mukabili olan para verilirdi.
İstanbul'un büyük camilerinde de cemaate iftariye adı verilen hediyeler, şeker, helva ve lokumlar dağıtılırdı. Cezalarının üçte ikisini çeken mahkûmların bir kısmı bayram vesilesiyle affedilirdi.
Osmanlı sarayında cülus tebrikinden sonra en önemli tören Ramazan ve Kurban Bayramları'nda yapılan tebriklerdi. Zira bayram merasimleri, mahiyetine istinaden yapılmakla birlikte, Osmanlı hanedanının ihtişamını ortaya koyması açısından da çok önemliydi.
Çünkü İslam dünyasında iktidar sadece askeri güçle değil, saray ihtişamıyla ve zengin kamu törenleriyle de ölçülürdü. Fatih Kanunnamesi ile söz konusu merasimin usul ve esasları belirlendi.
Devrin padişahı için "Saya Ocağı" adı verilen yerde koçlar yetiştirilirdi. Padişaha sunulacak kurbanların beslenmesi, yetiştirilmesi ve kesimleriyle saya neferleri ilgilenirdi. Padişah, Hırka-i Saadet Dairesi'nin kapısında hazır bekleyen yaklaşık 40 kurbanlığın bulunduğu yere gider ve kendisi için hususi olarak hazırlanan kurbanlardan birini seçerek büyük bir merasimle ilk kurbanı kendisi keserdi.
Kesilen kurbanların birçoğu ilim talebelerinin istifade etmesi için medreselere dağıtılırdı. Kalan diğer kısımları da dul ve kimsesiz kadınlara, bekçilere, tulumbacılara ve diğer ihtiyaç sahibi kimselere dağıtılırdı.
