Osmanlı’da bahçe ve çiçek kültürü
Medeniyetimizde bahçe kavramı sosyal ve kültürel faaliyetlerin de gerçekleştiği bir buluşma mekanı olarak adlandırılırdı. Osmanlı'da inşa edilen saray bahçeleri, sade ve alçak gönüllü yapıdaydı. Osmanlı'daki bu bahçeler, şairlerin şiir meclislerine kadar girmişti. Bugün itibarıyla faaliyete geçen 11 Kasım "Milli Ağaçlandırma Günü" vesilesiyle, Osmanlı'da bahçe ve çiçek kültürüne dair bilgileri derledik.
Osmanlı toplumunda şehir mekânlarıyla kültürel hayat iç içe yaşanırdı. 18'inci yüzyıldan önce inşa edilen saray bahçeleri sade ve alçakgönüllü yapıdaydı. Bu bahçeler yapılırken amaç, doğanın güzelliğini yakalamak, iklimsel ve manzara etkilerine uyum sağlamaktı. Bu nedenle bahçeler, geometrik formda iç ve dış avlular olarak tasarlanırdı.
'Geleceğe nefes' olan kampanyanın fotoğraflarına ulaşmak için tıklayın.
Bu dönemde bahçecilik sanatının en güzel örnekleri, başta İstanbul'daki hasbahçe olmak üzere, Boğaziçi ve Haliç'teki bahçelerle genellikle şehzadelerin valilik yaptığı şehirlerde bulunan devlete ait bahçelerde gözlemlenir. Bunlardan padişahlara ait olanlar hasbahçe olarak adlandırılırken, diğerleri ise kurucularının adıyla anılır. Bahçe kuran padişahların başında II. Mehmed, Sultan Süleyman, IV. Murad ve III. Ahmed gelir.
Hz. Peygamberin ağaçlandırma ile ilgili tavsiyeleri nelerdi?
Selçuklu saraylarında çini ve diğer süslemelerde kullanılan çiçek, yaprak ve ağaç motifleri doğaya ve bahçeye verilen önemi gösteriyordu. Bursa, Edirne ve Manisa'daki saraylar ve İstanbul'daki saraylar detaylı incelendiğinde, Osmanlıların doğa ile uyumlu ve fonksiyonel bahçelere sahip saraylar inşa ettikleri görülür.
Hiçbir örneği olmayan Osmanlı bahçeleri, son derece özgür bir şekilde gelişim imkânına sahip olan mekânlardı. Bursa Saray bahçesi, Edirne Yeni Saray bahçesi, Topkapı Sarayı bahçeleri, Üsküdar Sarayı bahçeleri veya dere kenarlarında suyun keyfini çıkaran Hasbahçeler, bu özgür şekillenişin en güzel örnekleriydi.
Öyle ki bu özgür şekilleniş, Avrupa'yı da etkisi altına almıştı. Kanunî Sultan Süleyman döneminde gelişen çiçek kültürü, Sultan III. Ahmed döneminde "Lâle Devri" veya "Çiçek ve Bahçe Devri" olarak vuku buldu. Bu dönemde ülkemize gelen tüm yabancı elçilik mensupları İstanbul'un bahçeleriyle çiçeklerinden çok etkilendi. Avrupalı diplomatlar bu bitkileri kendi ülkelerine heyecanla tanıttılar. Bizden tohumlar alıp Avrupa'ya taşıdılar.
