Mimar Sinan İstanbul'un su sorununu nasıl çözdü?
Dört yüzden fazla yapının tasarımından yapımına kadar öncüsü olan Mimar Sinan'ı genellikle cami, külliye gibi dini ve toplumsal eserleri ile tanırız. Oysa ki bu yapıların yanı sıra pek çok kemer ve köprü gibi yapılar da tasarlamıştır. Peki Mimar Sinan, İstanbul'un su sorununu çözen 50 milyon akçelik en yüksek bütçeli işinde, nasıl mimari eserler ortaya koydu?
📌İstanbul'daki su ihtiyacı, yaklaşık olarak XVI. yüzyılın ortalarında belirginleşmeye başladı. Bu ciddi sıkıntıyı gören Kanuni Sultan Süleyman bir gezisi esnasında, soruna çözüm bulmak için ipucu yakaladı. Yol üzerinde gördüğü Kırkçeşme Suları'nın İstanbul'a getirilip getirilemeyeceğini düşündü ve bu konunun incelenmesi için Mimar Sinan da dahil olmak üzere birtakım görevlendirmeler yaptı.
📌Suların İstanbul'a gelmesi şehir nüfusunu artıracaktı, bu sebeple projeye muhalefet edildi ancak Sultan Süleyman, bu çözümün mümkün olduğunu öğrenince, 1554'te Kırkçeşme Tesisleri'ni yaptırmaya başladı.
📌50 milyon akçe ile 1563'te Kırkçeşme Tesisleri hizmete girdi.
📌783 yılı aşkın süredir kullanılan Kırkçeşme su dağıtım tesisi, 55 km uzunluğa sahipti.
📌Kırkçeşme tesisi içinde baş havuz, birçok çökeltme havuzu, sulama yerleri, galeriler, aynı zamanda âbidevî yapılar olan su kemerleri ve bentler, maksemler, şehir içi şebekesi, su terazileri ve pek çok çeşme bulunurdu.
Baş havuz: Kırkçeşme Tesisileri'ndeki su toplama havuzlarına verilen addır.
Çökeltme havuzu: Sudan daha ağır maddeleri sudan ayırmak için kullanılan havuz.
Galeri: İnsan eli ile yapılmış ve yerin altından giden; suyun kaynaktan kullanılacağı yere ya da depolara taşınmasını sağlayan hat.
Maksem: Suyun ayrılıp yön değiştirmesi için tasarlanmış yer.
📌Esasında dereleri ve vâdîleri aşmak için birer viyadük görevi gören su kemerleri, Kırkçeşme Tesîsi'nin mimari açıdan büyük değere sahip gözde parçalarıydı.
Viyadük: Herhangi bir engelle ayrılmış iki yakayı birbirine bağlayan veya trafik akımının, başka bir trafik akımını kesmeden üstten geçmesini sağlayan ahşap, kâgir, beton veya demir yapı
📌 Kırkçeşme Su Yolu'nun doğu hattından gelen sular Kovuk Kemer'den (Kırık Kemer), batı hattından gelenler ise Uzun Kemer'den geçerek Havz-ı Kebir olarak bilinen Baş Havuza ulaşırdı.
📌 Baş Havuz'da birleşen iki kol, günümüzde Alibeyköy Baraj Gölü'nün bulunduğu vadiyi, Mağlova Kemeri sayesinde aşarak, Güzelce Kemer'den geçerdi.
📌Cebeciköy Deresi'nin sularıyla güçlenen Kırk Çeşme hattı, Balıklı Havuz ve irili ufaklı birçok kemeri aşarak Ayvansaray'daki Eğrikapı'dan İstanbul Suriçi 'ne giriş yapardı.
📌XVI. yüzyılda karşılaştığımız sakalar vasıtasıyla da evlere dağıtılırdı.
Saka: Çeşme ve sarnıçlardan evlere su taşıyan kimselere verilen addır.
