Arama
Menderes’in idam sehpasında dahi söylemediği ‘devlet sırrı’
63 yıl önce, TSK içindeki bazı general ve subaylar, Türkiye'nin en kanlı darbelerinden birini gerçekleştirdi. Tarihin en haksız yargılamaları ile "bir hukuk trajedisine" dönüşen Yassıada Yargılamaları, dönemin başbakanı Adnan Menderes'i darağacına götürdü. O yargılamalardan birinde, Adnan Menderes'e "İskenderun'dan yüklenen silahları kime gönderdiniz?" diye sorulmuştu. Peki, Menderes'in idam sehpasında dahi söylemediği "devlet sırrı" neydi?
◾ 50'li yıllarda, Türkiye'deki en önemli değişimlerden biri dış politika alanındaydı. Sovyet tehdidi ile baş edebilmek için NATO'ya girmek isteyen Türkiye, Kore'ye asker göndererek oradaki savaşta aktif rol üstlendi.
◾ Adnan Menderes, dünyanın iki kutba ayrıldığını ve Türkiye'nin de bu düzende ancak Batı tarafında yer alarak sağlam kalabileceğini düşünüyordu. Ancak bu karar Türkiye'yi, sömürge ülkelerde başlayan bağımsızlık mücadelelerine karşı, sömürgeci devletlerin yanında yer almak zorunda bırakıyordu.
◾ O dönem, Kuzey Afrika'da bağımsızlık hareketleri hız kazanmıştı. Bu toprakların halkları, yakın zamanda Osmanlı himayesinde yaşayan Müslüman halklardı; ancak NATO'ya üye olunması, bu topraklara gerçekleşecek açık bir desteği de engelliyor, Türkiye'nin Batı'nın yanında yer almasını gerektiriyordu.
◾ Bağımsızlık mücadelesi veren ülkelerden biri de Cezayir'di. Türkiye, Cezayir'in sömürgeci devlet Fransızlara karşı başlattığı mücadeleye karşı değildi; ancak NATO sebebiyle Fransa'ya karşı bir hamle de yapamıyordu.
◾ Başbakan Adnan Menderes, "Tunus'un ve Fas'ın istiklallerini elde etmiş olmalarından dolayı büyük memnunluk duymaktayız. Zira müdebbir idarecilere sahip olmak bahtiyarlığındadırlar. Cezayir'de devam eden hadiseler hiç şüphesiz yüreklerimizi sızlatmaktadır.
Araplara bağlılığımız ve İstiklal mücadelelerine fıtraten mevcut sempatimiz dolayısıyla Cezayir meselesinin bir an evvel ifratlara kapılmadan adil bir neticeye isal edilmesini temenni ve ümit etmekteyiz. Bu mevzuda Türkiye'ye bir rol terettüp ederse bunu yapmaya da hazırız" sözleriyle Cezayir konusundaki tavrını çekingen bir dille ifade etmişti.
◾ Menderes, bu süreçte NATO üyesi Fransa'yı karşısına almak istemiyordu.
◾ Kuzey Afrika'da gerçekleşen bu bağımsızlık mücadelelerine, merhum Başbakan Adnan Menderes, o dönemin koşulları nedeniyle açık bir destek verememişti.
◾ Menderes'in gizli tuttuğu ve "devlet sırrı" olarak Yassıada Yargılamalarında bile söylemediği desteğini, Libya eski Başbakanı Mustafa bin Halim dile getirmişti.
◾ Mustafa bin Halim, Adnan Menderes ile aralarında geçen konuşmayı şu şekilde anlatmıştı:
"Adnan Menderes, Libya'ya ziyarete geldi. O dönemde Cezayirliler silaha çok fazla ihtiyaç duyuyorlardı. Konuyu, Adnan Menderes'in Kral İdris'i ziyareti sonrasına bıraktım. Ziyafet ve ziyaretlerden sonra akşamüzeri uyumak için Derne'ye gittik.
Adnan Bey ile baş başa kalınca dedim ki "Adnan Bey, siz Osmanlı Halifesinin haleflerisiniz, bazı Araplar hakkında görüşünüz ne olursa olsun, bu İslami bir meseledir, Müslüman kardeşlerinize yardım etmekten kaçınmanız caiz değildir.
Adnan Menderes'e ve Yassıada'ya dair özel hatıralar