Keşif Değil, İşgal: Sömürgecilik Çağı
Kelimeler insanlar üzerinde bazen birçok şeyi ifade edebilir. Masum, sevimli, sinirli, heyecanlı gibi. Ancak öyle bir sözcük var ki bunun bizlere hissettirdiği tek şey maalesef yalnızca öfke olmakta. Evet, bu kelime, sömürgecilik. Sömürgecilik; haklara saldırmak, yok etmek ve baskınlık kurmak demek. Sömürgeciliği iyi olarak adlandırabileceğimiz hiçbir gerekçesi ve hiçbir iyimser tarafı yok. Bir an önce, gerçeklere doğru bir gözlükle bakmalıyız. İşte, keşif olmayan yalnızca işgal olan o çağa dair bilmeniz gerekenler…
◾ Sömürgecilik zamanında tüm dünyayı sarsan bir sürecin başlangıcıdır. Sömürgecilik bir olgudan çok daha ötesidir; yalnızca siyaset alanında değil ekonomi, eğitim, kültürel ve ideoloji gibi farklı dallarda da etkisini hissettirmiştir.
◾ "Sömürge" kelimesinin derin anlamalarına inelim. Bunun için de "sömürü" ifadesine bakalım. İnsanın çabası ve emeğinin karşılığını verilmeden o kişinin kullanılması demek. Özetleyecek olursak aslında sömürü, "istismar" anlamına da geliyor. Bir kişinin rızası olmadan o kişinin vaktinden ve enerjisinden faydalanmak da sömürüdür.
◾ Sömürü ile bütünleşen, ayrı düşünülemeyen bir kavram da kapitalizm. Günümüzde sıkça kullandığımız bu ifade; piyasaya tümüyle hâkim olmak ve onu kontrolü altında tutmak isteyen iktisadi üretim tarzının adıdır esasında. Peki, gelelim sömürgeye.
◾ Sömürgeye pek çok örnek verebiliriz. Bunlardan biri, bir işverenin çalışanına maaşını ödememesi veyahut zam döneminde zamlı maaş vermemesi. Her ikisi de bakıldığın bir sömürünün sonucudur.
◾ Sömürgecilik dendiğinde akla ilk; 15. yüzyıl sonunda Avrupalı denizcilerin Amerika kıtasına ayak basmasıyla başlayan süreç gelmekte. Maalesef bu süreç, Güney, Güneydoğu Asya'yı ilaveten Afrika'ya yayılmış ve dünyanın düzenini bütünüyle etkilemiştir.
◾ Sömürgecilik ile ilgili cevaplanması gereken çok soru olduğunu söyleyelim. Sömürgecilik nasıl doğdu? Toplumların tepkileri, sömürgecilik türleri gibi merak edilen hususlar var. Elimizden geldiğince bunları cevaplayacağız.
◾ Orta Çağ olarak bilinen ve adlandırılan zamanda barutun kullanılmaya başlanması ve sonrasında ağır topların bulunması, merkezi yönetimlerin askeri kapasitesini artmış ve daha geniş insan topluluklarının bir merkezde daha verimli bir şekilde idare edilip kontrol altına tutulmasını (onlarca!) sağlamış.
◾ Ok ve yay gibi aletlerin kullanıldığı savaşlarda mutlaka talim ve eğitimler gerekmekteydi. Fakat barutun bulunması dünyanın tarihini değiştirecek ve tarihe yön verecekti, öyle de oldu.
◾ Barut bir baskı aleti olarak karşımıza çıktı. Sömürgeciliğin doğurduğu sonuçlar ise pek çok direnişi de beraberinde getirdi. Bu direnişler, Avrupalıların silah ve teknolojileri olduğundan bastırılmıştı.
◾ Avrupalı koloniciler tarafından sömürülen topluluklar, daha ilk zamanlardan itibaren sömürgeci şiddete karşı durmuşlar, direnmeye çalışmışlar. Özellikle aradaki teknoloji farkının doğurduğu eşitsizlik, direnişlerin bir kısmının başarıya ulaşmasını engellemiştir.
