İstanbul'un bilinmeyen 10 eski gazetesi
Türkiye'de modern mizahın ilk örneklerine 1870 yılında çıkan Diyojen gazetesinin yer verdiğini biliyor muydunuz? Ya da Ahmet Midhat ve Melih Cevdet tarafından çıkartılan "Devir"in, daha ilk sayısından yasaklandığını ve daha sonra "Bedir" ismiyle yayımlandığını? Sizler için, İstanbul'un bilinmeyen eski gazetelerini derledik.
Mahmud Nedim Paşa'nın sadareti döneminde, Teodor Kasap Efendi'nin 24 Kasım 1870 tarihinde İstanbul'da haftada üç gün olarak yayınlanmaya başladığı Diyojen, ilk bağımsız Türk mizah gazetesi olarak kabul edilmiştir. Logo altında ''Gölge etme başka ihsan istemem. Haftada iki defa neşrolunur'' ifade yer almıştır.
Türkçe yayınından önce bir süre Fransızca, Rumca ve Ermenice olarak da yayınlanan ve Türkiye'de modern mizahın ilk örneklerinin yer aldığı Diyojen'de Ali Bey, Ebuzziya Tevfik ve Namık Kemal'in imzasız yazıları da yer almıştır.
''Genel adaba ve devlet menfaatine aykırı yayın yaptığı'' gerekçesiyle önce iki ay süreyle tatil edilen Diyojen, Mahmud Nedim Paşa'dan sonra sadrazamlığa getirilen Midhat Paşa döneminde ise, ''bazı tanınmış kimselerin namlarına ve onurlarına dokunacak isnatlar bulunduğu'' gerekçesiyle 10 Ocak 1873'te kapatılmıştır. Çıkan 183 sayı üç ciltte toplanmış ve bu süreçte gazete, geçici olarak üç kez kapatılmıştır.
İstanbul'da ''Gölge Etme Başka İhsan İstemem'' alt logosuyla ve Diyojen adıyla, 28 Şubat – 18 Nisan 1998 tarihleri arasında fasiküller halinde bir mizah dergisi daha yayınlanmıştır. Turgut Çeviker'in Genel Yayın Yönetmeni Öner Ciravoğlu'nun Yazı İşleri Sorumlu Müdürü olarak gördüğü bu mizah yayını da öncülü gibi uzun süreli olmamış ve sadece sekiz sayı kadar çıkabilmiştir.
II. Abdülhamid döneminde yayınlanan en önemli gazete olan Tercüman-ı gazete olan Tercüman-ı Hakikat gazetesinin ilk sayısı 26 Haziran 1878'de yayınlanmıştır. Yazdığı yazıların çokluğu nedeniyle Türk matbuatında yazı makinesi olarak adlandırılan Ahmed Midhat Efendi'nin başarılı kalemi ile hükümeti tenkit etmeden, sansasyon özelliğinde olmayan ciddi haberciliğin sayesinde devrin en uzun ömürlü ve itibarlı gazetesi olmuştur.
1883-1885 yılları arasında Ahmed Midhat Efendi'nin damadı Muallim Naci'nin idare ettiği edebi bir ilave de eklenmiştir.
Bu ilave de ciddi ve eğitici bir edebiyat mecmuasıdır. Ancak eski edebiyat geleneğine bağlı olan Muallim Naci, bu konuda Ahmed Mithat'tan ihtar alınca gazeteden ayrılmıştır. Tercüman-ı Hakikat çocuklar için haftalık ilaveler de verilmiştir. Bu gazetede telif romanlar tefrika edildiği gibi Batı klasikleri de verilmiştir. Ahmed Midhat Efendi bu arada yüz elliden fazla roman ve ilmi kitap da yayınlamıştır. On dört ciltlik Avrupa Tarihi, üç cilttik Dünya Tarihi serileri, o devirde halk tarafından merakla okunmuştur. Ahmed Midhat'ın 1913 yılında ölümünden sonra gazete el değiştirmiş ve son sayısını 11 Şubat 1921'de yayınlamıştır.
Ayrıca, Tercüman-ı Hakikat Gazetesi Osmanlı hükümetinin yaptığı yardımlara paralel olarak, şehir ailelerine ve yetimlerine yardım da toplamıştır. Ayrıca bu gazetede Ahmed Midhat Efendi'nin romanları olmak üzere çok sayıda roman tefrika edilmiştir.
1875'te Mehmed Efendi tarafından çıkarılmıştır. Dili ağır başlı fakat özgürdür. Yazarlarından biri olan Namık Kemal'in etkisi görülmektedir. Sadakat aynı sene içinde Mümeyyiz'in tecrübelerinden de yararlanarak ikinci bir çocuk gazetesi nüshası çıkarmıştır. Çıktığı zamanlarda üç bin okuyucusu bulunduğu tahmin ediliyor. Çıktıktan beş ay sonra sessizce kapanmıştır.
