İslam dini ve tasavvuf metinlerinde "Kapı"
Kapı, Kur'an-ı Kerim'de hem mecazi hem sözlük anlamı ile yer alır. Allah; ayetlerinde göğün kapısı, bereket kapısı olarak "kapı" ifadelerine başvurur. Sizlere tasavvufi ve dini örnekler ile kapının mecazi kullanımlarını ve kültürümüze etkisini açıkladık.
Önceki Resimler için Tıklayınız
◼ Tasavvuf düşüncesinde kapı; bilinmeyen ve daha önce tecrübe dilmemiş başka bir aleme ya da makama geçişin ifadesi olarak görülür. Bir diğer ifade ile; dervişin seyrü sülukta maddeden manaya, kesretten vahdete geçişi sembolize eden duraklardır.
◼ Kapı ve eşik metaforları, tasavvufi, mesnevi ulaşılması arzu edilen bir yerdir. Hatta büyük dergah anlamında "asitan/asitane" kelimesi, aslı itibariyle "eşik" manasına gelir ve şeyhin kapısını ifade eder.
◼ Mevlana, Mesnevi'sinde "Mana kapısını çal ki açsınlar. Fikir kanadını aç ki seni doğan kuşu yapsınlar" mısraları ile mana kapısını; dünyevi ve maddi aleme ait olandan yani masivadan kurtuluşun simgesi sayar.
◼ İslam'da ise Allah'ın bağışlayıcılığı, rahmet ve mağrifet kapıları olarak açıklanmıştır. Bu bağlamda da tasavvuf edebiyatında yer alan ibr diğer kapı, tövbe kapısıdır.
◼ Tasavvuf edebiyatında kapı metaforu, Hz. Ali'ye atfedilen bir söz ile Hoca Ahmet Yesevi'nin "dört kapı kırk makam" anlayışı ile şekillenmiştir.
◼ Anadolu'da teşekkül eden dini ve tasavvufi edebiyatı büyük oranda etkileyen Hoca Ahmet Yesevi'nin "dört kapı kırk makam" anlayışı sonraları Türk sufiler tarafından takip edilen bir metot olmuştur.
◼ Dolayısıyla kapı metaforu perspektifinden bakıldığında; İslam düşüncesinde insanın manevi yolculuğunun doğrusal olmadığı anlaşılır. Geçilen her biri kapı, insanı daha üst bir mertebede bir başka kapıya ulaştırmaktadır.
◼ Kültürümüze bakıldığında ise; insanın bu dünyadaki maddi yaşantısı da "iki kapılı bir handan geçip gitmeye" benzetilmiştir. Burada bahsedilen ilk kapı "doğum"la dünya hayatına ikincisiyle "ölüm" ile ahirete açılmaktadır.
➡ Bu anlamda da kapı metaforu, ölümün bir yok oluş değil, bir boyut değiştirmekten ibaret olduğunu en güzel şekilde ifade etmektedir.
◼ Gök kapılarının nasıl açılacağı ifadesi İbni Ömer'in rivayet ettiği ve Cami'üs-Sağir'de geçen hadiste görülmektedir. İbni Ömer (RA) rivayet ediyor. Resulullah (S.A.V) şöyle buyurdular:
Şu beş durumda gök kapıları açılır ve dualar kabul edilir:
(1) Kur'ân okunurken,
(2) İslâm ordusu düşman ordusuyla karşılaştığı zaman.
(3) Yağmur yağdığında.
(4) Zulme uğrayan duâ ettiğinde
(5) ve ezan okunduğunda.
(Camiussağir-3338)
