Emeviler kimlerdir? Emevi dönemi fetihleri ve sonuçları...
Dört halife devri olarak bilinen Hulefa-yi Raşidin döneminin ardından Emeviler İslam devletinin sancağını devraldı. 661-750 yılları arasında hüküm süren bu ilk İslam hanedanı, gerçekleştirdikleri fetihlerle İslam devletinin sınırlarını genişlettiler. Üç koldan ilerleyen fetih hareketleri, Müslümanlığın geniş coğrafyalara yayılmasını sağladı. İslam coğrafyasının sınırları, kuzey doğuda Maveraünnehir, doğuda Hindistan, batıda Kuzey Afrika ve Endülüs ile birlikte büyük ölçüde genişledi. Peki, Emeviler kimlerdir? Emevi dönemi fetihleri ve sonuçları...
Önceki Resimler için Tıklayınız
Emevîler döneminde yoğun askerî faaliyetlerin olduğu bölgelerden biri Mâverâünnehir bölgesidir. Ceyhun nehrinin kuzey ve doğusunda kalan bu bölgeye "nehrin öte tarafındaki yer" anlamında bu isim verilmiştir.
Geniş bir coğrafyayı kapsayan bu bölgede Buhara, Semerkant, Uşrusana, Taşkent, Fergana, Nesef, Tirmiz, Hârizm ve Fârâb gibi şehirler bulunmaktadır. Burasının fethi de büyük ölçüde Emevîler tarafından gerçekleştirilmiştir.
Bugün Pakistan sınırları içinde halan Sind bölgesinin fethi Emevîler döneminde başlatıldı. Râşid Halifeler döneminde bölgeye yönelik seferlerden sonuç elde edilemedi.
Sind bölgesinde Haccâc'ın Irak valiliği döneminde buraya gönderdiği yeğeni Muhammed bin Kâsım tarafından fetihler başlatıldı (92/711). Muhammed, kısa sürede burada önemli başarılar elde ederek, ciddi bir Müslüman nüfusu buraya yerleştirdi.
Emevîler döneminde önemli başarılar elde edilen yerlerden biri de batıdaki İfrikıyye bölgesidir. İfrikıyye, Mağrib'in doğusunda kalan Tunus ve civarı için kullanılan bir bölge ismidir. Hz. Osman döneminde önemli başarılar elde edilen bölgenin fethi Emevîler tarafından tamamlanmıştır.
Bölgede önemli başarılara imza atan Ukbe b. Nâfi (ö. 62/682), Kayravan şehrini inşa ederek burasını Müslümanlar için önemli bir merkez haline getirdi (50/670). Daha sonra Atlas okyanusuna kadar olan bölge Müslümanlar tarafından fethedildi. Kuzey Afrika, Endülüs'ün fethini gerçekleştiren orduların merkezi olarak sonraki yıllarda önemli bir merkez oldu.
Velîd dönemindeki önemli fetih faaliyetlerinden biri, Endülüs'ün fethidir. Endülüs'ün daha önce Hz. Osman döneminde fethedildiğine dair bazı rivayetler varsa da bu rivayetler doğru değildir. Endülüs'ün fethine ilk teşebbüs eden İfrikıyye valisi Musa b. Nusayr'dır (ö. 98/717).
Kendisi de mevaliden olan Musa, mevlası olan Târık b. Ziyâd'ı, Endülüs'e göndererek fethi gerçekleştirmiştir (92/711). 7 bin kişiden oluşan ordunun başında Endülüs'e giden Tarık, bugün kendi adıyla anılan Cebel-i Târık boğazından geçerek fethi gerçekleştirmiştir. İslam Endülüs'te 8 asır yaşamış; daha sonra Müslümanlar büyük bir zulüm ve soykırıma maruz kalarak buradan atılmışlardır.
Derlenmiştir.
TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul Üniversitesi İslam Tarihi notları.
