Arama
İstanbul'un fethinden sonra inşa edilen ilk hamam
Fatih Sultan Mehmet tarafından inşa ettirilen Eyüpsultan Türbeler Hamamı, çifte hamamın en güzel örneklerinden biridir. Evliya Çelebi'ye göre, İstanbul'un fethinden sonra yapılan ilk hamam olma özelliği de taşır. Yaşanan doğal afetler sonucu hasarlar görse de günümüze kadar ulaşan nadir eserler arasında yerini almıştır.
Hamam kelimesinin kökeni
🔸 Arapçada "ısıtmak" anlamına gelen "hamm" kelimesinin türetilmesiyle oluşan hamam, "ısıtan yer, yıkanma yeri" manasına gelir. Anadolu'da ise "sıcak, ısıcak, çimek, yıkak" gibi kelimeleri karşılar.
🔸 Göçebe Türkler, "çerge" ismindeki çadır hamamlarda yıkanırlar. Anadolu'da yerleşik hayata geçtikten sonra ise Roma hamamlarını, İslami anlayışa göre yeniden düzenler ve kullanırlar.
Osmanlı'da hamam
🔸 Selçuklu döneminde inşa edilen hamamlar, Osmanlı'da daha çok yaygın ve kullanılır hale gelir. 17. yüzyıl ortasına gelindiğinde Evliya Çelebi'nin aktardığına göre sadece İstanbul'da 200'e yakın hamam vardır.
🔸 O dönemler, hamamların bu kadar yaygın olmasının çeşitli nedenleri vardır. Öncelikle hijyen, ahali içi büyük önem arz ederken diğer yandan vakıflar için ciddi gelir kaynağıdır.
Osmanlı'da hamam mimarisi
🔸 Osmanlı döneminde hamamlar, ısıtma sistemleri bakımından Roma ile büyük benzerlik gösterse de mimarisinin sade ve işlevsel olması bakımında ayrışır.
🔸 Devlet-i Aliyye'de hamamlar, toplumun mahramiyetine verilen önem ekseninde gelişir. Örneğin erkekler hamamlarının girişi ana caddeye kadınlar kısmı yan sokağa açılmaktadır.
Hamamlara su nasıl getirilir?
🔸 Bentlerde toplanan su, su kemerleri aracılığıyla kente getirilerek hamamlarda kullanılır.
🔸 Lağım veya kanavat ismi verilen yeraltı şebekeleri üzerinden künk ya da kurşun borularla getirilen su, tesisat bulunmayan yerlerde baston kuyularından, hayvanlarla çevrilen su dolapları sayesinde taşınmaktadır.
*Kanavat ne demek?
Bu kelime kanallar anlamına gelmektedir.
*Künk ne demektir?
Pişmiş topraktan yapılan kalın su borusuna verilen isimdir.
Hamamlarda ısıtma sistemi
🔸 Antik dönemden itibaren hamamlar, yapı zemininin altından ya da suyun dolaşımını sağlayan bir sistem sayesinde ısıtılır.
🔸 Kesme veya moloz taşla inşa edildikten sonra duvar içlerine ya da zemin altına döşenen borular, hamam yapılarının ısıtılmasını sağlamaktadır.
Batılı seyyahların gözüyle Osmanlı'da temizlik