Arama
İstanbul'un eski bir semti: Zeyrek
Devlet-i Osmaniyye'nin nüfuz ettiği en eski semtlerden biri şüphesiz Zeyrek'tir. "Serçeden başka kuş, Zeyrek'ten başka yokuş tanımam" sözü bu semtin yokuşları için söylenir. Bizans ve Osmanlı'nın gözde ve meşhur merkezi noktalarından olan, her adımınızda tarihin havasını soluyacağınız bu semtteki yapılara beraber bakalım.
Molla Zeyrek Camii 📍
Rotamızın ilk durağı Molla Zeyrek Camii'dir. Yüksek bir konumda bulunması ve toplam üç kilisenin birleşiminden oluşması bakımından heybetlidir.
🔸 Bir kiliseyken İstanbul'un fethi ardından camiye çevrilir. Bizans döneminden günümüze ulaşan komplekstir. İstanbul'un eski ve en orijinal yapıları arasında yer alır.
🔸 Pantokrator Manastırı'nın kiliseleri olup Haliç'e hâkim bir tepenin üstünde teraslarla düzenlenmiş geniş bir arazi üzerinde kurulur.
🔸 Manastır, İmparator II. Ioannes Komnenos'un eşi, Macar Kralı Laszlo'nun kızı Eirene tarafından 1124 yılı dolayında inşa edilmeye başlanır ve imparatoriçenin ölümünden sonra manastırı İmparator tamamlatır. "Typikon" denilen ve kuruluş ilkelerini belirleyen manastıra ait bir çeşit vakfiye ancak 1136'da yazılır.
🔸 Yapıların mimarı Nikeforos isminde bir mimardır. Manastırın elli yataklı, beş bölümlü, o dönem şartlarına göre iyi bir hastahanesi, kütüphanesi, yaşlılar yurdu, tıp mektebi, eczahane ve ayazma gibi bölümleri vardır.
🔸 Başta yapının bânisi imparator ve imparatoriçe olmak üzere Komnenos ve Palaiologos hânedanlarına mensup birçok kişi buraya gömülüdür. Bu yapıyı önemli kılan özellik ise caminin altında varlığı halen korumakta olan mezarlardır.
🔸 Bizans döneminde kilise, Latin işgali esnasında Venedikli Katolik din adamları tarafından kullanılır ve birçok yapı malzemeleri başta Venedik olmak üzere Avrupa'nın bazı şehirlerine götürülür.
Bizans İmparatorluğu Osmanlı gibi tek bir hanedan tarafından yönetilmez. Bu yüzden değişik hanedanlıklar başa gelir. Bazı yapılara farklı hanedanlık başlasa da bitirmesini başka hanedanlık üstlenebilir. Pantokrator Manastırı da örneklerinden biridir.
🔸 Bugüne ulaşmayan manastır birimlerinin batı cephesi boyunca büyük bir avlunun etrafında yer aldığı tahmin edilebilir. Bunları taşıdığı düşünülen sarnıçlar günümüzde mevcuttur.
🔸 Avluda bulunanlardan bazı önemli taşlar ise Latin işgali sırasında ülke dışına çıkarılır. Fâtih Sultan Mehmed, fetihten sonra bazı Bizans yapılarına bir İslâm şehrinde bulunması gereken yapı fonksiyonlarını verir.
🔸 Bu sırada Pantokrator Manastırı bir medrese haline getirir. Molla Zeyrek bu medresenin ilk müderrisi olarak görev yapar. Böylece İstanbul'un Osmanlı dönemine ait ilk eğitim kurumu olur. Fatih Medresesi yapıldıktan sonra burdaki teşkilatlanma oraya taşınır.
🔸 Caminin batı cephesinde inşa edilen tuğla minare de muhtemelen Fâtih devrine aittir; ancak Osmanlı dönemi ve sonrasında yaşanan deprem ve yangınlardan etkilenen yapı birtakım onarımlardan geçer.
🔸 Güneyinde Bizans dönemi duvarlarının çevrelediği avluda, Semerci İbrâhim Efendi Tekkesi diye bilinen tekke bulunur fakat ne zaman kurulduğuna dair bilgi kayıtlarda yoktur.
Zeyrekhane Sosyal Tesisleri 📍
İkinci durağımız, manzarasıyla meşhur Zeyrekhane Sosyal Tesisleri.
🔸 Pantokrator Manastırı'nın bir bölümü olduğu bilinen bu yapı, günümüzde sosyal tesis olarak hizmet vermektedir. Konumlandığı mevkii itibariyle müşterilerine muhteşem bir manzara ziyafeti yaşatır.
🔸 Zeyrek'in kalbi olan merkezi bir noktadadır. Arkasında Molla Zeyrek Camii bulunur. Açık havalarda müşterilere bahçe imkanı sağlanırken, soğuk günlerde Zeyrekhane'nin içinde keyfli vakit geçirebilirler.