Arama
Hanif ne demek? Hanif kime denir? Kur’an-ı Kerim’de ve hadislerde hanif…
İslam öncesi dönemde Hz. İbrahim'in tebliğ ettiği dine mensup olanlara Hanîf denilirdi. Hanif dine inananlar, Yahudilik ve Hristiyanlığı benimsemedikleri gibi putperestliği de reddederlerdi. Tevhid inancına bağlı olan Hanîfler, Allah'tan başkası için kesilen hayvanların etlerinden yemezler, içki içmezler, hac görevlerini ifa ederler ve Hz. İbrahim'in şeriatına uyarlardı. İslam, bu tebliğleri yaşatan bir din olarak insanlara müjdelenmiş; Hz. İbrahim gibi Peygamberimiz Hz. Muhammed'in de bu aynı dini tebliğ ettiği âlimlerce vurgulanmıştı. Peki, Hanif ne demek? Hanif kime denir? Kur'an-ı Kerim'de ve hadislerde hanîf din nasıl yer almıştır?
🔸 Hanîf, İslam öncesi dönemde Hz. İbrahim'in tebliğ ettiği dine tâbi olanlara verilen isimdir.
🔸 Hanîf kelimesinin kökeni ile ilgili farklı görüşler bulunur. Arapça, İbranice, Süryanice veya Habeşçe bir kökten geldiği tahmin edilir.
🔸 Müslüman müelliflerden Mes'ûdî'ye göre hanîf kelimesi, Arapçalaşmış Süryanice bir kelimedir.
🔸 Arapça sözlüklerde kelimenin Arapça olmadığına ilişkin bir bilgi yer almamakla birlikte, "hnf" kökünün meyletmek, yönelmek gibi anlamlara geldiği açıklanmıştır.
🔸 Kur'an-ı Kerim'de adı geçen peygamberlerden biri olan Hz. İbrahim'e inananlar, putperestliğe meyletmemiştir.
🔸 Allah'ın dinine, İslam'a döndüğü için de Hz. İbrahim'e "hanîf" denilmiştir.
🔸 Ebû Amr hanîfi, "hayırdan şerre veya şerden hayra meyleden" olarak açıklamıştır.
🔸 Öte yandan sözlüklerde ve İslami literatürde "hnf" kökü, mutlak olarak meyletmek manasında değil; "dalâletten istikamete, diğer dinlerden hak dine dönmek" anlamında kullanılmıştır.
🔸 Cahiliye devrinde sünnet olduktan sonra Kâbe'yi tavaf edene hanîf denilirdi.
🔸 Zira bu dönemde Araplar, Hz. İbrahim'in dininden sadece sünnet olmayı ve Kâbe'yi tavaf etmeyi muhafaza etmişlerdi.
🔸 Bu sebeple putlara tapanlar, kendilerinin hanîf olduklarını söylüyorlardı.
🔸 İslam'ın ortaya çıkınca hanîf kelimesi Müslümanları ifade eden bir kavram haline geldi.
🔸 Hanîf kelimesi Kur'an-ı Kerim'de 10 yerde, çoğulu olan hunefâ kelimesi ise 2 yerde olmak üzere toplamda 12 yerde geçer.
🔸 Bu ayetlerin 9'unda, Hanîfliğin müşriklikten farklı ve onun karşıtı olduğu vurgulanmıştır:
"Onlar, "Yahudi veya Hristiyan olun ki doğru yolu bulasınız" dediler. Sen de şöyle de: "Hayır! Biz, Hanîf olan İbrahim'in dinine uyarız. O, müşriklerden değildi."
🔸 Bu ayette Yahudilerin ve Hristiyanların Müslümanları kendi dinlerine girmeleri yönündeki telkinlere karşılık Peygamberimizin (sav) vermesi istenen cevap zikredilmiştir.
📕 Bakara suresi 135. ayetin tefsiri
"İbrâhim ne Yahudi ne Hristiyan idi; bilâkis o, tek Allah'a inanıp boyun eğmiş birisiydi, müşriklerden de değildi.
Doğrusu insanların İbrahim'e en yakın olanı, ona tâbi olanlar, şu Peygamber (Hz. Muhammed) ve iman edenlerdir. Allah da müminlerin dostudur."
📕 Âl-i İmrân suresi 67. ayetin tefsiri
"De ki: "Ey insanlar! Eğer benim dinim hakkında şüpheniz varsa bilin ki sizin Allah'ı bırakıp da taptıklarınıza ben tapmam; ben ancak, sizin hayatınızı sona erdirecek olan Allah'a kulluk ederim. Bana müminlerden olmam emredildi. Ve yüzünü hak dine çevir, sakın müşriklerden olma" buyuruldu."
📕 Yûnus suresi 104-105. ayetin tefsiri
🔸 Burada hanîf kelimesi "hak din" olarak çevrilmiştir. Peygamberlerin görevinin Allah tarafından bildirileni olduğu gibi insanlara tebliğ etmek ve ilahi mesajın doğru anlaşılması için gereken çabayı sarf edip insanları aydınlatmaya çalışmak olduğu hatırlatılmıştır.
"Sonra sana, "Tevhid önderi olan ve putperestler arasında yer almamış bulunan İbrâhim'in dinine uy" diye vahyettik."
📕 Nahl suresi 123. ayetin tefsiri
🔸 Peygamber Efendimizin (sav), içinde yetiştiği toplumun putperest kesiminden kendisini ayıran ve ismini ebedîleştiren temel özelliği de Allah'ın bu ayette özetlenen buyruğuna uyarak Hz. İbrahim'in tevhid geleneğini ihya etmesi ve tebliğ ettiği dinin inanç ilkeleriyle ibadet ve ahlâk ruhunun "İbrâhimî gelenek" denilen bu öğreti üzerine inşa edilmiş olmasıdır.
Kaynak: Kur'an Yolu Tefsiri Cilt: 3 Sayfa: 452
🔸 Allah'ın birliği esasına dayalı Hanîf dinî geleneğin önderi olarak bilinen Hz. İbrahim'in kavmi, ay, güneş ve yıldızlarla bu gök cisimlerini sembolize eden putlara taparlardı.
🔸 Putlara tapan kavminin ve babasının dalâlette olduğunu gören, bu yüzden babasını ikaz eden Hz. İbrahim'e, hakikatin açık seçik gösterildiği Kur'an-ı Kerim'de bildirilmiştir.
"Gecenin karanlığı onu kaplayınca bir yıldız gördü. "Rabbim budur" dedi. Yıldız batınca da "Batanları sevmem" dedi.
Ayı doğarken görünce, "Rabbim budur" dedi. O da batınca, "Rabbim bana doğru yolu göstermezse elbette yolunu şaşırmış kimselerden olurum" dedi.
Güneşi doğarken görünce, "Rabbim budur; zira bu daha büyük" dedi. O da batınca dedi ki: "Ey kavmim! Ben, sizin (Allah'a) ortak koştuğunuz şeylerden uzağım."
"Ben, Hanîf olarak O'nun birliğine inanarak yüzümü, gökleri ve yeri yoktan yaratan Allah'a çevirdim ve ben müşriklerden değilim."
(x) 📕 En'âm suresi 76-79. ayetin tefsiri
🔸 Müfessirlere göre Hz. İbrahim, bu gözlemlere girişmeden önce de tevhid ehlidir.
🔸 Ancak bâtıl inançlara sahip kavmini tevhid akidesine ikna etmek düşüncesiyle gök cisimleri sırasıyla zihninde tartmış; gelip geçici ve değişken bir varlığın tanrı olamayacağı sonucuna ulaşmıştır.
🔸 Bunların hiçbirini ilâh diye kabul etmenin mümkün olmadığını bütün noksan sıfatlardan münezzeh olan Allah'tan başka gerçek ilâh bulunmadığını ispatlamıştır.