Arama
Türkmen boylarının filozof ozanı: Mahtumkulu
Türkmen edebiyatının gelişmesine önemli bir katkı sağlayan Mahtumkulu, Doğu Türkçesi ile eserlerini kaleme alan ve bozkırın haksızlık karşısında susmayan sesidir. Şiirleri ile milletinin gönlünde taht kuran bilge şair, hikmetli sözleri ve örnek davranışlarıyla bir milletin gözdesi olur. Babası da önemli bir edebiyatçı olan ozan, şiirlerinde genellikle mazlum ve masumları konu edinir. Peki, Türkmen diyarının hür sesi Mahtumkulu kimdir?
💠 Soyu Göklen boyunun Gerkez aşiretinin Gışıklar kolundan olan Mahtumkulu'nun, Garri Molla olarak tanınan babası Dövletmämmet Azadı (Devlet Mehmet Azadî) de önemli bir şairdir.
💠 Aruz vezni ve Çağatay Türkçesi ile "Vagz-ı Azat" adlı bir mesnevi yazan Garri Molla, Mahtumkulu'nun şiir kültürünün oluşmasında önemli bir yere sahiptir.
🔸
💠 Şiirlerinde birçok konuya yer veren şair anne temalı şiirler yazmaz. Bu durumun tek açıklaması Mahtumkulu'nun annesini hiç tanımamış olmasıdır.
💠 Mahtumkulu, edebi kişiliğinin oluşmasındaki en büyük paya sahip olan babası Devlet Mehmet Azadî'yi bir üstat olarak görür.
🔸
"Dua etsem cebr ü cefa çoktur, İlim öğreten üstad kıblem babamdır."
🔸
💠 Mahtumkulu gençlik zamanlarında eğitimini bir üst mertebeye taşımak amacı ile Afganistan'a gitmek durumunda kalır.
💠 Bazı rivayetlere göre de "Oğlum‐Azadîm" şiirini, babası Devlet Mehmet Azadî'den Afganistan'a gitmek için rızasını almak maksadıyla kaleme alır.
🔸
Oğlum‐Azadîm
Azadî
Açıkla sırrını, tutma sen gizli,
Ama ki, sözümden çıkma sen, oğul!
Günde yüz fikir gelir‐geçer baştan,
İncitme gönlümü, yıkma sen, oğlum!
Mahtumkulu
Utanırdım, sırrımı ben açmazdım,
Açıklarım, dinlersen Azadîm!
Yüz fikir gelir‐geçer her gün bu baştan,
İsterim bir sefer kılsak Azadîm!
Mahtumkulu
🔸
💠 Bir müddet sonra Afganistan'dan dönen şair, henüz genç bir yaşta evlenir. Bu evliliğin üzerinden çok bir zaman geçmeden eşini kaybeder.
💠 Bu büyük kaybın ardından şairin yüreğinde biriken derin acılar, şiirlerinde tezahür eder. Mahtumkulu'nun eşine karşı duyduğu hasret ile yazdığı birçok şiiri büyük ses getirir.
Bağrımı Dilen
Dertli dilber, dilleşirsin gel beri,
Dulluktur benim bağrımı dilen.
Soruyorum ben, sen ve ben gibi bir yâri,
Seni sormakta yoktur yalanım.
Mahtumkulu
🔸
💠 Mahtumkulu eşinin vefatının ardından "Menli" adında bir kız ile evlenir. Türkmenlerin Gızılbaşlar olarak anılan düşman kabilesi Göklen boyuna baskınlar düzenler. Bu baskınlar sonucu ganimetler ile kızları da kaçırırlar.
💠 Mahtumkulu'nun eşi Menli, bu baskınlardan birinde kaçırılır. Usta şairi derinden etkileyen bu hazin olay, şiirlerinde yerini alır.
🔸
Ayrıldım
Bülbülüm, ah u zar çekip
Taze gülzardan ayrıldım.
Gözden kanlı yaşım döküp
O, seven yardan ayrıldım
Ayrıldım gonca gülümden,
Siyah saçlı sümbülümden,
Hoş ötüşlü bülbülümden,
Şirin sözden ayrıldım.
İlleri var minareli,
Soğuk sulu yaş çimenli,
İli Göklen, adı Menli,
Nazlı Dildardan ayrıldım.
Mahtumkulu