Miraç hadisesini anlatan Miraciyeler
Allah Resulü'nün (SAV) Mekke'den Kudüs'e oradan da semaya yükseldiği İsra ve Miraç hadisesi, dini literatürde olduğu gibi edebi manada da insanları etkilemiş ve "Miraciye" ismi verilen bir türün doğmasına vesile olmuştur. Tarih boyunca pek çok mühim isim Miraciye kaleme alarak bu mucizeyi kağıda dökmüşlerdir. Miraciyeler aynı zamanda dini içerikli edebi türler arasında en çok eser verilen alanlardan birini teşkil eder. İşte, Miraç hadisesini anlatan eserler: Miraciyeler...
◼ Türklerin İslam'ı kabul etmesinden sonra edebiyatta ortaya koyduğu eserler genel olarak Efendimiz Hz. Muhammed'in (SAV) hayatı eksenindedir.
◼ İslam dinini tanıtmak için, yaşamak ve yaşatmak için; Peygamber Efendimizin (SAV) yaşam biçimini örnek olarak sunmak açısından müellifler tarafından çeşitli dini eserler kaleme alınmıştır.
Tevhîd, Esmâ-i Hüsnâ, Münâcât, Esma-i Nebi, Gevhernâme, Dolabnâme, Sîretü'n-Nebi, Mucizât-ı Nebi, Hicretnâme, Mevlid, Hilye, Maktel-i Hüseyn, Tenbihnâme, Muharremiye, Vücudnâme, Nasihatnâme, İbretnâme, Fetvanâme, Fütüvvetnâme, Minbernâme, İstihracnâme, Tacnâme, İstimdadnâme, Ramazannâme, Kaside-i Bürde ve Kaside-i Bürde çevirileri, Muhammediyye ve Ahmediyyeler bunlardan yalnızca bazılarıdır...
Efendimiz Hz. Muhammed'in hayatı eksenindeki anlatıların en revaçta olanı ise Mi'rac hadisesini konu edinen Mi'racname veya diğer adıyla Mi'raciyyelerdir.
Mi'rac mucizesi
◼ Mi'râc kelimesi Arapça, "yukarı çıkma aleti, merdiven, çıkılacak, yükselecek yer, göğe çıkma, Mi'râcu'n-nebî" anlamlarına gelmektedir. Bu hadisesinde, Efendimizin bir gece Mekke Mescidi Haram'dan Kudüs Mescid-i Aksa'ya oradan da Allah'ın katına yükselerek burada peygamberin ruhlarıyla görüştüğü, ilahi huzura yükseldiği anlatılır.
PEYGAMBER EFENDİMİZ MİRAÇ GECESİNDE NELER YAŞADI?
◼ Mi'râc hadisesinden Kur'an-ı Kerim'in İsrâ ve Necm surelerinde bahsedilmektedir. 17. sure olan İsrâ suresinin birinci ve altmışıncı ayetlerinde hadise şu şekilde buyurulmuştur:
"Kendisine âyetlerimizden bir kısmını gösterelim diye kulunu (Muhammed'i) bir gece Mescid-i Haram'dan çevresini bereketlendirdiğimiz Mescid-i Aksa'ya götüren Allah'ın şanı yücedir. Hiç şüphesiz o, hakkıyla işitendir, hakkıyla görendir."
Hani sana, "Muhakkak Rabbin, insanları çepeçevre kuşatmıştır" demiştik. Sana gösterdiğimiz o rüyayı da, Kur'an'da lanetlenmiş bulunan o ağacı da sırf insanları sınamak için vesile yaptık. Biz onları korkutuyoruz. Fakat bu, sadece onların büyük azgınlıklarını (daha da) artırdı.
◼ İşte Kur'an-ı Kerim'de de yer alan Mi'rac mucizesi, Müslümanları çok etkileyen bir hadise olmuştur. Bu sebeple Müslüman müellifler, yüzyıllar boyunca İslam edebiyat ve sanatlarında Hz. Peygamberin Mi'rac hadisesini konu alan eserler kaleme almışlardır.
◼ Bu eserler içerik bakımından benzer özellikler taşısa da üslup ve konusu bakımından çoğunlukla farklıdır. Ama çeşitlilik arz etmesi bakımından eşsiz bir hazinedir.
◼ Mi'raciyyeler çoğunlukla manzum ve mensur olarak kaleme alınmıştır.
Manzum ne demek?
Şiir biçiminde yazılan eser.
Mensur ne demek?
Düz yazı biçiminde yazılan eser.
◼ Bu tür eserler dini kaynaklara dayandığı için didaktik bir şekilde ele alınmıştır. Bu sebeple müellifin sanatkar yönü ikinci planda kalır, bilhassa mensur eserler için durum böyledir.
◼ Tasavvufî açıdan işlenen mesnevi ve kasidelerde ise daha lirik ve sanatkârane bir üslubun ön plana çıktığı, şairlerin hayal dünyalarının zenginliğine göre olaya şahsi yorumlar getirdiği görülmektedir.
ŞAİRLERİMİZDEN PEYGAMBERİMİZE YAZILAN NAAT ŞİİRLERİ
◼ Mi'rac edebiyatımızda sıklıkla işlenen bir türdür. Müstakil olanların dışında siyer ve mevlid gibi eserlerin, Muhammediyye ve Garibnâme gibi kitapların birer bölümü de Mi'raca ayrılmıştır.
◼ Ayrıca divanlarla din dışı mesnevilerde bu konuda şiirlere yer verilmesi bir gelenek halini almış, zamanla kasidelerin Mi'râciyye, mesnevilerin ise Mi'racnâme adıyla anıldığı zengin bir edebi tür oluşmuştur.
