Arama
Mevlâna'nın tesir gücüyle edebiyat
On üçüncü yüzyılda tasavvufun temel taşlarından birisi olan Mevlâna Celâleddîn-i Rûmî, içinde bulunduğu yüzyılı aşarak asırlar boyunca seçkin bir şair, mutasavvıf ve mütefekkir olarak kabul edildi. Mevlâna'nın tesir gücü ve etki alanı Amerika'dan Japonya'ya kadar tüm kıtaları kapsadı. Ölümünün 745'inci yılında, 66 yıllık ömrünün asırlara nasıl yayıldığını sizler için derledik.
Mevlâna için dönemler boyunca "Peygamber değil, ama kitabı var" denildi. Kur'ân ve sünnet gibi iki evrensel kaynaktan ilham alan Mevlâna, gerek yaşantısıyla, gerek fikirleriyle sadece içinde yaşadığı devri ve Anadolu'yu değil; o günden bu güne kadar Doğu ve Batı'nın fikir hayatını etkilemiştir. İşte bundan dolayı bu gün İslâm âlemi başta olmak üzere Batı âlemi de büyük bir merakla, onu daha da yakından tanımaya, anlamaya, fikirlerinden istifade etmeye çalışır.
Büyük bir mütefekkir, büyük bir şair, büyük bir mürşit olan Mevlâna çok yönlü, çok boyutlu bir fikir adamı olarak dikkat çeker. Mükemmel bir şekilde yetişmiş, devamlı surette mükemmel insan (insan-ı kâmil) yetiştirmenin gayretini vermişti. Yaşadığı devirden günümüze kadar örnek yaşantısıyla, evrensel fikirleriyle insanlığa rehber oldu. O, içinde yaşadığı toplumun sorunlarını çok iyi tespit etmiş, yerinde ve zamanında çözümler sunmuştu.
Mevlâna, insanlarla ilişkilerinde toplumun hiçbir kesimini dışlamamış, hepsini kucaklamış, kılıç, kalem ve kelâm ehlini birbirine kenetlemeye, birlik beraberlik içinde yaşamaya, kardeş olmaya çağırmıştı. Selçuklu sultanları başta olmak üzere, vezir ve emirlerle, ulema ve mutasavvıflarla sıkı diyalog kurarken, toplumun diğer kesimlerini ihmal etmemiş, onlarla da ilişkilerini sürdürmüştü.
Mevlâna'nın tesiri sadece yaşadığı dönemle sınırlı kalmamış, örnek yaşantısının, her dem tazeliğini koruyan fikir ve eserlerinin tesiri çok geniş bir zaman ve mekâna yayılmıştı. İnsanlık on üçüncü asırdan günümüze kadar büyük bir merakla onu daha da yakından tanımaya, anlamaya çalışıyor.
Mevlâna; Yunus'tan Şeyh Galib'e; İkbal'den Goethe'ye kadar birçok kalem erbabına ilham vermiş, Türk İslâm medeniyetine, Doğu ve Batı dünyasına ışık olmuştur. Eserleri, 200'den çoğu İngilizce olmak üzere onlarca dile çevrilmiş, insanlığın bu ışıktan istifade etmesine imkân sağlanmıştır.
"Mevlâna Hüdavendigâr bize nazar kılalı
Onun görklü nazarı gönlümüz aynasıdır."
Yunus Emre, Mevlâna'nın hayranlarındandı. O, Mevlâna'nın Mesnevî'sini devamlı mütalâa etmiş, o ilâhî sözlerden aldığı âşıkane ilhamları yanık şiirlerinde anlatmış, Mevlâna'nın ney'den dinlettiği iniltileri, Yunus, su dolabından dinletmişti. Yunus'un şiirlerinde Mevlâna, sevgi ve saygı ile anılır.
Yunus, Mevlâna'nın semâ' meclislerinde bulunmuş, Mesnevî'yi, Dîvân-ı Kebîr'i okumuş; Mevlâna'nın mazmunlarını bazen aynen, bazen tasarrufla kullanmıştı. O, Mevlâna'nın tasavvufî hümanizmasının birçok unsurlarını, Tapduk Emre'den insancıllığın heyecanını almıştı. Gerek tarikat silsilesi, gerek fikir yönüyle Yunus Emre, Mevlâna'nın meşrebini benimsemiş, onun yolundan gitmişti.
Hacı Bektaş'ın hitap ettiği muhit ile Mevlâna'nın hitap ettiği muhit, özellikle fikrî açıdan birbiriyle uyuşmaz. Hacı Bektaş'ta, Mevlâna hakkında duyduğu haberlerden dolayı bir merak, bir arayış hâsıl olur. Yani o, arayan, merak eden bir pozisyondaydı. Mevlâna'nın onun hakkında herhangi bir arayışa, araştırmaya girmemesi de kendisinde mevcut olan öz güvene, kendi kendine ve hatta başkalarına da yeter kapasitede olduğuna delâlet eder.
Mevlâna, meşrep bakımından uyuşmadığı Hacı Bektaş-ı Veli'ye herhangi bir şekilde cephe almamış, bir yerde köylü kesimin eğitimini, irşadını ona bırakmış; kendisi de şehirlilerin, şiir ve sanat erbabının irşadıyla ilgilenmiştir. O daha çok münevverlere hitap etmiş, aristokrasi ve şehir çevresinde etkili olmuştu.