Hayali Bey kimdir? Hayali Bey divanı ve şiirleri nelerdir?
Fuzuli, Baki, Taşlıcalı Yahya gibi önemli isimlerle çağdaş olan Hayali Bey, 16. yüzyılın büyük şairleri arasındadır. Peki, Kanuni döneminde yaşayan ve padişah başta olmak üzere daha pek çok devlet erkanının takdirini, beğenisini kazanan Hayali Bey kimdir? Döneminde hangi ünlü şairler tarafından kıskançlıkla karşılanmış ve bugün hemen herkesin aşina olduğu hangi beyti yazmıştır? İşte bu soruların cevabı ve daha fazlası sizlerle…
Hayatı
📌 Vardar Yenicesi'nde 1497-1499 yıllarında doğduğu tahmin edilen Hayali'nin asıl adı Mehmed, lakabı Bekâr Memi'dir. Selanik yakınında, pek çok şairin yetiştiği Vardar Yenicesi'nde doğmuş, başıboş ve derbeder bir gençlik hayatı yaşamıştır. Bir ara Vardar Yenicesine uğrayan Baba Ali Mest adlı bir kalenderi dedesiyle dervişlerine katılarak, İstanbul'a gelmiştir.
İstanbul kadısı Sarı Gürz'ün korumasıyla öğrenim yapan Hayâli, bir yandan da şiirleriyle kendini tanıtmaya başlamış, defterdar İskender Çelebi, sadrazam İbrahim Paşa ve sonunda Kanunî Sultan Süleyman'ın dikkatini çekmiş ve takdirini kazanmıştır. Devlet büyüklerinin takdîrleri, yardımları ve ihsanlarıyla hem meslek hem de edebî hayatında hızla ilerleyen Hayâli Bey, Âşık Çelebinin deyimiyle "pâdişâhın kolunda gezip, onun elinden yem yiyen bir doğan kuşu" olmuştur.
📌Hayalî Bey, başta pâdişâh olmak üzere bütün devlet büyüklerince korunmuş, ihsanlara gark olmuş bir şâir olduğu halde gözü yükseklerde olmamış, rind ve kalender yaradılışıyla basit ve derbeder bir hayat sürmüştür.
Büyük bir serveti olması gerekirken parasına, malına mülküne sahip çıkmamış, eline geçeni cömertçe dağıtmıştır. Derbederliği yüzünden şiirlerini bile oraya buraya dağılmaktan kurtaramamıştır.
📌 Rodos'un fethinde, ardından Irakeyn Seferi'nde ve Bağdat'ın fethinde padişahın yanında bulunan şaire 1525-1526'da günlük 10, aylık 290 akçe bağlandığı, 1528-1535 yıllarında on bir defa 1000'er akçelik ihsanlarda bulunulduğu mevâcib ve in'âmât defterlerindeki kayıtlardan öğrenilmektedir.
📌 Başta Taşlıcalı Yahyâ Bey olmak üzere devrin diğer şairlerinin kıskançlığına sebep olmuştur. İskender Çelebi (ö. 1534) ve İbrâhim Paşa'nın öldürülmesiyle iki büyük hâmisini kaybeden Hayâlî'nin talihi dönmüştür.
Esasen yeni sadrazam Rüstem Paşa Yahyâ Bey'i tutmaktaydı. Kendini çekemeyenlerin kışkırtmalarından da korkan şair hayatını emniyette hissetmediğinden İstanbul'dan uzaklaşmak istedi. Bunun için padişahtan bir sancak beyliği, ardından da Rumeli kethüdâlığı dileğinde bulundu.
📌 Padişahın yanında Bağdad seferinde bulunan Hayalî Bey'in şansı sefer dönüşünde koruyucuları İskender Çelebi ile İbrahim Paşanın öldürülmelerinden sonra birden tersine dönmüş, Rüstem Paşanın sadâretinde Kanûnî'nin de ilgi ve yardımlarını kaybetmeye başlamıştır.
Çabuk ilerleyişinin, şiirdeki ününü çekemeyen düşmanlarının da tesiriyle rahatı kaçan Hayalî Bey, Rumeli'de bir sancak isteyerek İstanbul'dan ayrılmış, ömrünün son yirmi yılını saraydan uzakta geçirmiş, 964/1556 yılında Edirne'de ölmüştür.
Fuzuli'nin ustalığıyla bir kaleme binlerce benzetme: Kalem Kasidesi
