Haiku nedir, nasıl yazılır? Edebiyatımızdaki Haiku örnekleri…
Japon edebiyatına özgü, üç satırdan oluşan dünyanın en kısa şiir türü Haiku, ilginç kurgusu ve az kelime kullanımı ile verdiği zihinsel ve duygusal mesajıyla, birçok şiir akımını etkiledi. Öyle ki Orhan Veli de bu türle ilgili en güzel mısralarını kaleme aldı. Cemal Süreya duygu yüklü şu satırları yazarken, yalnızlığın kelimelerle resmini ne de güzel çizmişti: "Güm güm çalındı kapım/Açtım baktım ki/Yalnızlığımmış." 7 maddede dünyanın en kısa şiir türü Haiku hakkında merak edilenleri derledik.
Haiku (Türkçesi eğlenceli mısra) bugün tüm dünyada meşhur olan geleneksel bir Japon şiir türüdür. Dünyanın en kısa şiir türü sayılır. Birçok farklı kültürden şairi etkilemiştir. En önemli Haiku şairleri arasında Matsuo Bashō (1644-1694), Yosa Buson (1716-1783), Kobayashi Issa (1763-1827) ve Masaoka Shiki (1867-1902) gösterilebilir. Edebiyatımızda Haiku'nun yansımaları, Oktay Rifat, Melih Cevdet Anday ve Orhan Veli Kanık'ta görülür.
Unutturdu bak
Kavun çalmayı bile
Soğuyan havaMasaoka Shiki
Japon Haiku'ları çoğunlukla 5-7-5 Japon ses birimi olan üç kelimeden müteşekkil birer mısradan oluşur. Kelimeler sütun halinde yan yana sıralanır. Geleneksel 5-7-5 veya 7-7'lik hece ölçülerinden oluşan Tanka ve Tankalar zinciri olarak anılan Renga'lar Haiku'nun akrabası sayılabilir.
Haiku isminin ilk kullanımı bilinmiyor olsa da ilk büyük Haiku şairi Matsuo Basho kabul edilmektedir. Masaoka Shiki ise modern Haiku'nun kurucusu sayılmaktadır. Masaoka Shiki'nin ardından iki kola ayrılmıştır. İlkinin temsilcileri modern Haiku'nun devamı olarak yeni form arayışlarına ve yeniliklere devam ederken ikincisi geleneksel Haiku olarak kabul edilmektedir.
Bu yılın da sonu geldi:
Gizledim bizimkilerden
Saçıma ak düştüğünüOchi Etsujin
Haiku'nun vazgeçilmez bir unsuru da somut ve halihazıra olan bağlantısıdır. Ân ile ilişkilidir. Japonya'da ortaya çıktığında, Haiku'ların ilk dizesinde mevsimsel bir tanım ya da bunu ima eden bir cümlecik yer alır. Haiku'lara kelime eklemek ya da çıkarmak, herhangi bir kelimenin yerini değiştirmek mümkün değildir. Bir şiir ya da algılama biçimi olarak değil; görme biçimi olarak kabul edilir. İmgeye neredeyse hiç başvurulmaz.
Haiku türü şiir yalnızca on yedi hece, üç dizeden oluşmaz; aynı zamanda sessizliğin, suskunluğun, boşluğun da katılarak kısalığın ve yalınlığın ne büyük bir etkileme gücü olduğunu gösterir. Modern insanın varlığıyla, varoluşuyla ilgili sorunları ve çağın yarattığı çelişkileri yansıtması bakımından da dikkat çekicidir.
