Arama
Doğu ve Batı arasında kalmış bir Tanpınar karakteri: Hayri İrdal
Ahmet Hamdi Tanpınar, Doğu ve Batı medeniyetleri arasında şahsiyetini bulmaya çalışan bir mütefekkirdir. Eserlerinde sıklıkla vurguladığı "eşik", bu iki medeniyetin arasındaki geliş gidişi simgeler. Tanpınar'a göre bir medeniyet "Derin bir maziden gelen bir kültür yığılmasıdır", bütünlük ve süreklilik demektir. Ona göre batılılaşma ile kazandırılmak istenen yeni hayat tarzı geçmişin manevi ve geleneksel değerlerini hiçe sayarak değil içine alarak ilerlemelidir. Saatleri Ayarlama Enstitüsü'nde Hayri İrdal üzerinden Doğu ve Batı arasında kalan Türkiye'nin bocalayışını okuruz….
"Fakat sıçrayabilmek, ufuk değiştirebilmek için dahi bir yere basmak lazım. Bu hüviyeti her millet mazisinden alıyor"
🔸 Tanpınar Batılılaşmayı, Batı'yı taklit etme, Batı'yla bütünleşme olarak değil, ulusal kültürün özgün tarihsel mirasını koruyarak, geçmişi, maziyi "yeni" içinde yaşatarak gerçekleştirmek bir nevi sentez kurmak ister. Tanpınar bir yanıyla sentez isterken bir yanıyla da eskinin özlemini estetize eder.
Ahmet Hamdi Tanpınar kimdir? Ahmet Hamdi Tanpınar'ın hayatı…
🔸 Tanpınar'ın ölümünden bir yıl önce yayımlanan "Saatleri Ayarlama Enstirüsü", çocukluğu II. Abdülhamid devrinde geçmiş, II. Meşrutiyet ve Cumhuriyet devirlerini de yaşamış olan Hayri İrdal'ın hatıraları şeklinde kaleme alınmıştır.
🔸 Kitapta batılılaşma süreci içindeki toplumumuzda yaşanan ikiliğin değişik yansımaları ironik bir şekilde anlatılır. "Saatleri Ayarlama Enstitüsü" arada kalmış bir Türkiye'nin öyküsüdür. Romanda olumlu ve olumsuz yönleriyle hem geleneği hem de modernleşmeyi temsil eden tipler vardır.
🔸 Hayri İrdal önündeki "eşiği" bir türlü aşamayan arada kalmış Türk aydınını temsil eder. Bir yönüyle bön bir yönüyle kurnaz bir tip olan Hayri İrdal üzerinden başta enstitü olmak üzere birçok dolaplar çeviren Halit Ayarcı ise daha çok aktif, kurnaz ve becerikli Cumhuriyet bürokratını temsil eder.
🔸 Romanda geçmişten gelenler, "eski" zihniyete sahip karakterler ise Hayri irdal'ın ustası Muvakkit Nuri Efendi, Seyit Lütfullah, simya ile cıvadan altın yapmaya çalışan Aristidi Efendi, hısım akrabaları ve büyük konağı ile Abdüsselam Bey'dir. Bu karakterler modern dünyaya bir türlü ayak uyduramayan, yeni hayat şartları karşısında bocalayan insanlardır.
🔸 Romanda zıt karakterler arasında kalan Hayri İrdal ile birlikte aslında Türkiye'nin kısa hikayesini okuruz. Muvakkit Nuri Efendi geleneğin bilge tarafına işaret eder. Hayri İrdal çoğunlukla Muvakkit Nuri Efendi ile Halit Ayarcı arasında kalır.
Ölümünden sonra müsveddelerinden düzenlenen Ahmet Hamdi Tanpınar eseri