Dilimizin zenginliğini yansıtan kelimelerin kökeni

🔹 Arapça kökenli bu kelime yaz mevsimi anlamına gelir. 🔹 Farsça birleşik bir kelime olan naçiz, Farsça 'şey' anlamında 'çiz' kelimesi ile olumsuzluk manasındaki 'na' ekinin birleşmesinden ortaya çıkar. Mütevazılığı ifade eden bir kelimedir. 'Naçiz' adı anılmaya değmeyecek kadar ehemmiyetsiz, hiç hükmünde, değersiz, önemsiz anlamındadır. 🔹 Arapça kökenli bu kelime bir ay adıdır. Arabi ayların Ramazan ile Zilkade arasında kalan ve ilk iç günü ramazan bayramı olan aydır. 📌 Kelime ambarı: Az bilinen 20 nostaljik sözcük 🔹 Bir renk ismi olan hâkî, Farsçadan dilimize geldi. Toprak anlamındaki hak kelimesine Arapça mensubiyet eki olan i sesinin eklenmesiyle elde edildi. Hâkî, yeşile çalan toprak rengini ifade eder. 🔹 Arapça kökenli bu kelime büyük terazi anlamındadır. Dilimizde ise 'ölçü, kriter' anlamında kullanılır. 🔹 Bu kelime Arapça kökenli bir kelimedir. 'Lutf' kökünden türeyen bu kelime 'nazikçe, şefkat ve merhametle iyilik üzerine davranmak' anlamındadır. Osmanlı'da rütbe, nişan, madalya gibi ödüllere taltif denilirdi. Bu kelime günlük hayatta ek alarak 'gönül alıcı, gönlü hoş eden' anlamında 'taltifkar' şeklinde de kullanılır. 📌 Türkçedeki az bilinen 50 kelime 🔹 Arapça kökenli bu kelime 'makâl' kelimesinden türetildi. Bir fikri, bir görüşü savunmak, desteklemek veya bilgi vermek amacıyla yazılmış gazete, dergi gibi yayın ortamlarında yayımlanan yazılara makale denir. 🔹 Arapça kökenli bir kelime olan tatlılık anlamına gelen 'halâvet' kelimesinden türemişti. Bu kelimenin aslı ise halvâdır. Osmanlı'da helvanın muhabbet ortamlarında çok önemli bir yeri vardır. Osmanlı'da kış aylarının uzun gecelerini değerlendirmek için dost meclislerinde ilmi, edebi, sohbetler ederler, birbirlerine helva ikram ederek sohbeti tatlandırırdı. 🔹 Arapçadan dilimize geçen bu kelime, küçük kale anlamındadır. Bir yerin korunması için yapılan yüksek duvarlı, kuleli küçük kalelere bu isim verilirdi. 📌 Fikriyat Sözlük'ten az bilinen 20 kelime 🔹 Arapça kökenli bu kelime kuşatma anlamına gelen hasr kökünden türetildi. Hisar kelimesiyle aynı kökten gelir. Kale, şehir, kasaba vb. bir yerin yahut bir birliğin etrafını askerle çevirip giriş çıkış ve ikmal yollarını kesme, kuşatma anlamına gelir. 🔹 Bu kelime Farsça kökenli bir kelimedir. Aslı 'sayeban' olan bu kelime 'saye' ve 'ban' kelimelerinin birleşmesinden oluşur. 'Gölge ile koruyan' demek olan bu kelime zamanla cami avlularında bulunan, ortasındaki fıskiyenden veya kenarındaki musluklardan su akan bir kubbe ile örtülü çok köşli abdest alınan yere isim oldu. 🔹 Bu kelime Arapça kökenli bir kelimedir. 'Arttırmak, çoğalmak' manasındaki 'ziyade' kökünden türemiştir. Karşılıklı olarak arttırılmayı ifade eden bu kelime antika eşyaların satıldığı ortamlarda kullanılır. 🔹 Bu kelime Farsça kökenli bir kelimedir. Yeni anlamındaki 'nev' kelimesi ile gün anlamındaki 'ruz' kelimelerindin birleşmesinden oluşur. Yeni gün, baharın başlangıç günü anlamlarına gelir. 🔹 Bu kelime Arapça kökenli bir kelimedir. 'Left' kökünden gelen bu kelime sağa veya sola çevirmek anlamındadır. Bir kimseye gönlünü alacak, kalbini muhabbete çeviredek şekilde davranma, hatrını sorma gibi manalara gelir. 🔹 Bu kelimenin aslı Farsçadır. Ön anlamındaki 'piş' ile 'gir' kelimelerinden oluşur. 'Öne tutulan şey' manasındadır. Bu kelime Türkçeden Yunanca, Bulgarca, Sırpça ve Rumcaya da geçmiştir. Yemek yerken kullanılan, el kurulanan, büyük mendil biçiminde pamuk veya keten bez anlamındadır. 🔹 Farsçada 'kerr ü fer' yani güçlü kuvvetli, ifadesinden bozularak Türkçeye kellifelli olarak geçti. Giyimi kuşamı gösterişli, itibarlı insanlar için kullanılan bir sıfattır. 🔹 Şehzade kelimesi, Farsça kökenlidir. 'Şah' ve 'zade' kelimelerinden oluşur. Padişahın oğlu, sultanın oğlu anlamındadır. 🔹 Bu kelimenin aslı Arapçadır. Olumsuzluk anlamındaki 'la' ile 'ilgili, alaka' anlamındaki 'kayd' kelimesinin birleşmesinden oluşur. İlgilenmeyen, alaka göstermeyen manasında kullanılır. 🔹 Bu kelimenin aslı Farsçadır. Farsçada 'çirk' pis, kir anlamındadır. '-in' ile kirli anlamında gelir. Bu kelime anlam kayması olarak güzel kelimesinin zıddı olarak dilimizde yerini aldı. 🔹 Bu kelimenin aslı Farsçadır. 'Eserin şahı, en üstünü, mükemmel' manasına gelir. İnsanların yaptığı eserlerin, yazıldığı kitapların; sıradan eser eve kitaplara göre ne derece üstün olduğunu ifade etmek için kullanılır. 🔹 Bu kelimenin aslı Farsçadır. Farsçada birleşik bir kelime olan çar-ı yek kelimesi dilimize çeyrek olarak geçti. Dörtte bir anlamındadır. 🔹 Bu kelimenin kökeni Farsçadır. Farsça iki kelimenin birleşmesinden meydana gelmiştir. Ay anlamındaki mah ile ışık anlamındaki tab kelimelerinden oluşur. Ay ışığı, ay aydınlığı anlamına gelir. 🔹 Bu kelimenin aslı Arapçadır. Olumsuzluk anlamındaki 'la' ile aldırış etme anlamındaki 'übal' kelimesinin birleşmesinden oluşmuştur. Zamanla bu kelime dilimize ciddi ve saygılı olma endişesi taşımayan, saygısız anlamında kullanılır. 🔹 Bu kelimenin kökeni Farsçadır. Aslı 'çar-ı çube'dir. 'Çar' dört demektir. 'Çube' ise 'ağaç, çomak, çubuk' anlamındadır. Dört tane ağaç çubuğunun birleşmesinden oluşan şeye çerçeve denir. 🔹 Bu kelime Arapça 'kavuşmak' anlamındaki 'lika' kökünden türetilmiştir. Fakat mülakat kelimesi dilimize bir yerde buluşmak suretiyle yapılan karşılıklı konuşma görüşme anlamında kullanılır. 🔹 Bu kelimenin kökeni Arapçadır. 'Gar' kökünden türetilmiştir. Bir yamaca veya kaya içine doğru uzanan, barınak olarak kullanılabilen yer kovuğu, in anlamındadır. 🔹 Bu kelimenin kökeni İtalyancadır. 'Boynuz, boynuz şeklinde olan üflemeli çalgı ya da borozan' anlamları ile kullanılır.Türkçede ise motorlu taşıt ve bisikletlerde sesle işaret vermek için kullanılan ve elle basılıp içinden hava geçirilerek çalınan boru, klakson anlamındadır. 🔹 Bu kelimenin kökü Latince 'opium' dur. Latince 'opium' Arapçaya 'efyun' olarak geçip buradan Türkçeye 'afyon' olarak girdi. Haşhaş kapsüllerinden sızan sütün pıhtılaşmasıyla elde edilen madde anlamındadır. 🔹 Latince 'ekzein' kelimesinden türemiştir. 'Isıyla, kızarıkla atılan şey' anlamındadır. Bulaşıcı olmayan, kaşıma, sulanma, kızarıklık gibi belirtiler göstern yaygın deri hastalığının adıdır. 🔹 Bu kelimenin kökeni Fransızcadır. 'Daktylos' kelimesinden türemiştir. 'Parmak' anlamında gelen sözcük, Türkçede şekil değiştirerek parmaklar kullanılarak yazı yazdırılan bir makinenin adını karşıladı. 🔹 Fransızca kökenli bu kelime 'öteye giden şey' anlamındaki 'abscessus'tan türemiştir. Şiş ve sert olan apse dokusu içindeki iltihabın vücuttan uzaklaşması manasına gelir. 🔹 Bu kelimenin kökeni Arapçadır. Arapçada 'atılan şeye verilen isim'dir. 🔹 Bu kelimenin kökeni Arapçadır. Arapça yol anlamındaki bu kelime, Türkçede çok farklı bir manada kullanıldı. Eskiden insanların yol kenarlarında yolcuların su ihtiyacını karşılamak için yaptırdığı küçük çeşmelere sebil denilirdi. 🔹 Bu kelimenin kökeni Farsçadır. Farsça 'temiz ve asil olan, fedakarlık yapan' manasındaki civanmerd kelimesi, Osmanlıcadaki vav harfinin yuvarlak bir sesle okunmasıyla cömerd şekline dönüştü. Kendine âit şeyleri kolaylıkla verebilen, ikram edebilen, vermekten kaçınmayan, eli açık anlamındadır.

Arama

Dilimizin zenginliğini yansıtan kelimelerin kökeni