Amak-ı Hayal’in yazım serüveni

Kadim bir tür: Hikaye

🔹 Vav Tv'de yayınlanan Enderun Sohbetleri programına konuk olan Dr. Mesut Koçak; Amak-ı Hayal'in 20. yüzyılda gelenekle irtibat kurarak, 20. yüzyılın anlatı geleneğine uygun bir kurmaca olduğunu düşündüğünü ifade eder.

Amak-ı Hayal bir roman mı hikâye mi?

🔹 Enderun Sohbetleri'nde Prof. Dr. Turgay Anar mesele hakkında şu bilgileri zikreder:

"İlk dönemlerdeki romanın, roman olarak isimlendirilmesinin sebeplerinden bir tanesi okurlara doğrudan doğruya hitap edebilecek bir temel bulabilmek veya bir genel adlandırma olduğu için tercih ediliyor. Fakat kendisi de bunun klasik anlam da Batılı geleneği kullanan bir tür olduğunun farkında olduğu için ve içerde yapmaya çalıştığı şeyin daha çok doğulu gelenekten ilerleyerek yapmaya çalıştığı bir anlatım yenilemesi diyelim belki buna bu yüzden o da içine hikâye gibi bir isimlendirmeyi koyuyor. Çünkü hikâye sizin de bildiğiniz üzere çok daha kadim bir tür. Çünkü nihayetinde bunun bizim kendi medeniyetimiz ve geçmişimizle doğrudan doğruya sıkı bir teması var."

Roman ve hikaye arasındaki fark

🔹 Prof. Dr. Turgay Anar, batılı bir tür olan roman ile hikayeyi mukayese eder ve şunları söyler:

"Roman melez bir tür. Çünkü bize Batıdan geldi. İçindeki o teknik bilgi ve o bilginin kullanım biçimleri çok farklı bana kalırsa Şehbenderzade bunun farkında olduğu için ve içindeki roman diyebileceğimiz unsurun Batılı roman geleneğinde çok fazlasıyla karşımıza çıkmadığı için ama aynı zamanda doğulu hikâye geleneğinin içindeki birçok atıftan yola çıkarak bir irfana veya Doğu toplumun var eden temel kıstaslara temel anlatı tekniklerine yaslandığı için hikâye demeyi daha uygun buluyor. Çünkü içinde de bölümlenmiş, hikâye hikâye şeklinde karşımıza çıkar. Bu açıdan baktığımızda o devrin bir genelinin dışında yaptığı işin o da farkındadır diyebiliriz."

🔹 Filibeli'nin de belki klasik bir roman tanımına uymadığını ama aynı zamanda yaptığı şeyin köklerden ilerleyerek farklı bir aşılama yapmaya çalıştığının göstergesidir.

Filibeli Ahmed Hilmi Kimdir?

Amak-ı Hayal'in yayınlandığı dönemde edebiliği ile ilgili bir tartışma yaşandı mı?

🔹 Filibeli, eserini kaleme aldığı zaman, Batılı bir gelenekten gelen kalıbı kullandığının fakat hiç de Batılı bir roman türüne benzemediğinin farkındadır. Çünkü tartışmalara baktığımız zaman içindeki atıflar, göndermeler, kurmacanın önemli unsurlarının yerli ve milli olanlardan seçilmiş olmasıdır.

🔹 Aynalı babanın ve diğer karakterlerin, mistik ve doğu atmosferini oluşturacak türden unsurlarla bezeli olması, insanların dikkatini çeker. O devirde roman okumak çok mühim bir durum olarak kabul edilir.

Şehbenderzade'yi Amak-ı Hayal gibi bir eser yazmaya teşvik eden neydi?

🔹 Şehbenderzade felsefeyle alakadar olan bir düşünce adamıdır. Metafizik ve mistik duyarlılığı yüksek ve düşünce sistematiğinin de temeline metafizik düşünceyi almış bir şahsiyettir.

🔹 20. yüzyılın başında popüler olan akımlardan ziyade metafizik düşüncesiyle bu eseri kaleme alır. Kitabın hem içeriği hem de formu tesadüfi bir durum değildir.

Amak-ı Hayal modern roman öncüsü olarak kabul edilebilir mi?

🔹 Amak-ı Hayal önemli bir başyapıt olarak kendinden sonraki eserlere kapı aralar. Kendi akımında basılan eserler haricinde diğer akımlarda çıkartılan kitapalara da öncü olur. Günümüze de ışık tutan eser, tek çıkış noktamızın ruhumuzun manevi doyumunu sağlamak gerektiğinin mesajını verir.

Roman yazmak isteyenlerin bilmesi gereken terimler