Yasal temeli olmayan ve merkezi hükümetin sert tepkisiyle karşılaşan bağımsızlık ilanı, uluslararası arenada da kabul görmedi. AB Konseyi Başkanı Donald Tusk, Katalanların bağımsızlık ilan etmesiyle ilgili olarak, "AB için hiçbir şey değişmedi. İspanya, bizim tek muhatabımız olmayı sürdürüyor." dedi. İlk tepki verenlerden olan Türk Dışişleri Bakanlığı, "Anayasal meşruiyeti yok. İspanya'nın toprak bütünlüğüne saygıyı esas görmekteyiz" açıklamasını yaptı. Avrupa Parlamentosu (AP) Başkanı Antonio Tajani, Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkelerin Katalonya'nın İspanya'dan tek taraflı bağımsızlık ilanını tanımayacağını bildirdi. İngiltere ile ABD de yaptıkları açıklamayla bağımsızlık kararına karşı çıktı. Fransa ve Almanya da İspanya'ya destek verdi.
Bağımsızlık duygusunun altında yatan tüm bu olumsuzluklar, Katalonya'yı ikinci Barzani vakası olma yoluna sürüklüyor. Katalanların Kuzey Irak'ta Barzani'nin yaptığı gibi, uygun şartlar oluşmadan oynadıkları bu kumar pahalıya patlayabilir. Bağımsızlık yanlısı Katalanlar direnirse kriz derinleşecektir. Bu derinleşme askeri boyuta varır, çatışmalara dönüşür mü, şu an kimse bilmiyor ama kesin olan bir şey var: Hem İspanyol hem de Katalan ekonomisi bu kriz devam ettikçe milyarlar kaybedecek.
İSPANYOLLARIN MÜZMİN BAŞ AĞRISI
Katalanlar, İspanyolların müzmin baş ağrısı. Katalonya, İspanya'nın en zengin bölgelerinden biri. Avrupa'nın da en geniş özerklik haklarına sahip bölgesi. Ancak İspanya'yı 1939'dan 1975'e kadar diktatörlükle yöneten General Franco döneminden kalan "Madrid antipatisi" Katalan başkenti Barcelona ve çevresinde bugün bile sürüyor. O günleri yaşayan ve büyüklerinden dinleyen bölgenin yerlileri, İspanya'nın diktatörlük döneminde Katalan kültür ve siyasetini ezmesini hınçla hatırlıyor. Barcelona'yı ziyaret eden, ayrılıkçı Katalanlarla biraz konuşan herkes, bu kentin sakinlerinin uzun yıllardır "Biz İspanya değiliz" mesajını balkonlarına astıkları Katalan bayraklarıyla verdiğini bilir.
İtalya'da olduğu gibi İspanya'da da ülkenin kuzeyi, güneyine göre zengin. "Zenginliğimizi başkalarına kaptırıyoruz" duygusu Katalonya'da iyice körüklenince İspanya Başbakanı Mariano Rajoy, 1 Ekim'de bağımsızlık referandumunu sertlikle engellemeye çalıştı, ardından bugün İspanya Senatosu, hükümetin kararını onayıp Katalonya'nın özerkliğini lağvetti ve onu doğrudan Madrid'e bağladı. (Hürriyet)
İSPANYA-KATALONYA KRİZİNİN GEÇMİŞİ
Katalonya, İspanya Fransa sınırında özerk bir bölge. (İdi diyelim) Yüzölçümü 32.108 km², Konya'dan ufakça. Nüfusu 7,5 milyon, İstanbul'un yarısı bile etmiyor. Lakin İspanya'daki paranın beşte biri orada dönüyor.
Havaliden Basklar, Berberiler, Keltler geçmiş pek bir iz bırakmamışlar. Kartacalı Hamilcar Barca ise (Hannibal'ın babası olur) Barca şehrini kuruyor. Roma hakimiyeti Vizigot işgali derken şehir Emevilerin eline geçiyor (711). Müslüman âlimler İspanya'ya çok şey kazandırıyor, tabiri caizse Rönesans'a maya çalınıyor.
Bu arada Frenk Kralı Charlemagne önderliğinde birleşen kontlar Pirene önlerine diziliyor, Arapların Fransa'ya geçmesine mâni oluyorlar. Ki aralarında Barselona da bulunuyor.
30 YIL SAVAŞLARI FELAKETE DÖNÜYOR
Barselona Kontu IV. Ramon Berenguer, Aragon Kraliçesi Petronilla ile evlenince (1137) gücü artıyor. Emevilere karşı acımasız bir saldırı başlatıyor. Aragon Katalan ittifakı Mayorka, Minorka, İbiza, Valencia'yı da alıyor.
Yıllar sonra aynı şeyi Aragon Kral 2. Fernando yapıyor. Kastilya Kraliçesi İsabella ile evleniyor. Gırnata'yı ele geçirip çok kan döküyor. İşte tam da o yıllarda Kristof Kolomb'un kalyonları demir alıyor. Sömürgecilik denen melaneti keşfeden İspanya sadece Amerika'nın değil, Afrika ve Uzakdoğu'nun da kanını emiyor.
16. yy. İspanya'sı, dünyanın sayılı devletlerinden biri, istediği yere çomak sokabiliyor. Ancak kanlı paralar saadet getirmiyor. Gidip Fransızlarla didişiyorlar, 30 yıl savaşları felakete dönüyor.
FRANSIZIN İPİYLE
Fransa eski defterleri açıp Katalanları ayaklandırıyor. Katalonya kopuyor, kuzeyi Fransa'da kalıyor. Güya muhtariyet verecek ama Fransız'ın sözüne güven olmuyor. Yetmiyor, Katalanları satıp İspanyolların merhametine bırakıyor bir süre sonra (1713 Utrecht Anlaşması).
1714'te Barselona düşüyor, Katalanca yasaklanıyor, es kaza ağzından kaçıran zindanlarda çürüyor.
Katalanlar her 11 Eylül'de bu hadiseyi (Dia de Cataluna) anar, sokaklara dökülüp Els Segadors (millî marşları) söylerler haykıra haykıra. "Zamanı gelecek, zincirler kırılacak!" 1873 yılında İspanya Kralı Amedeo tahttan çekiliyor. Katalanlar Cumhuriyetçilerin yanında yer alıyor. Kurulan rejim bir yıl bile yaşamıyor o başka.
BARCELONA DÜŞÜYOR
O günden sonra daima krallığa karşı savaşıyorlar. Nasıl ki Veraset Savaşlarında Avusturyalılarla birlikte İspanyollara vurdularsa, yine ayrı baş çekiyorlar SSCB'nin hatırına. İspanyol iç savaşından sonra Barcelona (1936) Devrimci Anarşistler, Marksist İşçi Birliği Partisi ve Troçkist milisler tarafından idare ediliyor.
Lakin kızıllar General Franco karşısında tutunamıyor, Barcelona düşüyor. Ünlü diktatör halkı 3F formulü (fame, fiesta, futbol) ile uyutup kırk yıl tepelerine biniyor.
Franco öldükten sonra yeni bir anayasa hazırlanıyor (1978) ve 17 mahalli idare teşkil ediliyor ki Katalonya da bulunuyor aralarında.
VE REFERANDUM
Her ne kadar marş söylerken "Katalonya, yeniden mamur ve zengin olacak" diye haykırsalar da diğer İspanyollardan rahatlar aslında. İşsizlik nispeten düşük, gelirleri daha fazla. Polis güçleri (Mossos d'Esquadra) Katalanlardan teşkil ediliyor sonra.
Ticareti biliyor, finans, tarım, turizm sektörüne yön veriyorlar.
Tuzları kuruyunca çıtalar yükseliyor. "independencia" (bağımsızlık) kelimesini yüksek sesle terennüme başlıyorlar.
Ve referandum.
Halk ezici bir ekseriyetle "si" dese de Madrid sert çıkıyor. Gerdanlığın ipi kopmayagörsün Basklar sırada bekliyor zira. Merkel'in niye "nayn" çektiğini anlayamıyoruz, hâlbuki Orta Doğu'da bölücülere verdiği desteklerle tanınıyor.
Katalanlar dinlemiyor tek taraflı bağımsızlık ilan ediyorlar. İspanya'nın cevabı net, "asla!" Bundan sonra özerlik de yok Katalanlara!
BAĞIMSIZLIK İLAN ETTİ İSPANYA KARIŞTI
İspanya'nın doğusundaki Katalonya özerk yönetimi parlamentosu, yapılan gizli oylamayla tek taraflı bağımsızlık kararı aldı. Kararı duyan Katalanlar, sokaklara döküldü ancak sevinç kısa sürdü. Çünkü Madrid'de toplanan İspanya Senatosu, Katalonya'nın yerel hükûmetini feshetme yetkisi veren 155. maddenin yürürlüğe girmesini onayladı. Bunun üzerine İspanya Başbakanı Mariano Rajoy, Katalonya özerk yönetimi hükümetini ve yerel polis müdürlerini görevden aldıklarını açıkladı. Rajoy, 21 Aralık'ta erken yerel seçime gidileceğini de belirtti. (Türkiye Gazetesi-İrfan Özfatura)
BAĞIMSIZLIK İLANINI YOK HÜKMÜNDE SAYACAK
Bağımsızlık kararı dünya çapında olumlu karşılanmazken ilk tepki verenlerden biri de Ankara oldu. Dışişleri Bakanlığı, "Anayasal meşruiyeti yok. İspanya'nın toprak bütünlüğüne saygıyı esas görmekteyiz" açıklaması yaptı.
Avrupa Parlamentosu (AP) Başkanı Antonio Tajani, Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkelerin Katalonya'nın İspanya'dan tek taraflı bağımsızlık ilanını tanımayacağını bildirdi. İngiltere ile ABD de yaptıkları açıklamayla bağımsızlık kararına karşı çıktı. Fransa ve Almanya da İspanya'ya destek verdi.
İspanya Anayasa Mahkemesinin yazılı açıklamasında, birkaç gün içinde bağımsızlık ilanının yasallığı konusunda karar verileceği duyuruldu. 1978 Anayasası'nda İspanya'nın "bölünemez" olduğu belirtildiğinden her türlü ayrılıkçı eylem, yasadışı olarak kabul ediliyor. Bağımsızlık referandumuna gidilmesini ilgili madde çerçevesinde iptal eden Anayasa Mahkemesinin, aynı gerekçeyle bağımsızlık ilanını yok hükmünde sayacağına kesin gözle bakılıyor.
25 YILA KADAR HAPİS
Diğer bir yargı süreci de, Katalan hükümet yetkilileri hakkında yürütülüyor. İspanya Başsavcısının, Puigdemont ve yardımcısı Oriol Junqueras hakkında "ayaklanma" suçlamasıyla en erken pazartesi günü dava açacağı bildirildi.
Başsavcılık sözcüsü, diğer hükümet yetkilileri ve parlamento üyeleri hakkında da aynı suçlamada bulunulup bulunulmacağıyla ilgili de değerlendirme yapıldığını açıkladı. İspanya kanunlarına göre, "ayaklanma" 25 yıla kadar hapisle cezalandırılabiliyor.
HİÇBİR ÜLKE TANIMADI
Yasal temelden yoksun olan ve merkezi hükümetin sert tepkisiyle karşılaşan bağımsızlık ilanı, uluslararası arenada da kabul görmedi.
Türk Dışişleri Bakanlığı, Katalonya'nın tek taraflı bağımsızlık ilanının Anayasal meşruiyeti bulunmadığına dikkati çekerek, "İspanya'nın toprak bütünlüğü ile anayasaya ve İspanya halkının iradesine saygıyı esas olarak görmekteyiz." açıklamasını yaptı.
Katalonya AB'den duruma müdahale etmesini istese de AB Konseyi Başkanı Donald Tusk, Katalanların bağımsızlık ilan etmesiyle ilgili olarak, "AB için hiçbir şey değişmedi. İspanya, bizim tek muhatabımız olmayı sürdürüyor." dedi.
Avrupa Parlamentosu (AP) Başkanı Antonio Tajani, tek taraflı bağımsızlık ilanını hukukun üstünlüğü ilkesinin ihlali olduğunu ve AB üyesi ülkelerin bu ilanı tanımayacağını bildirdi.
Birleşmiş Milletler (BM), Katalonya'nın tek taraflı bağımsızlık ilanına ilişkin taraflara "İspanya anayasası çerçevesinde siyasi ve yasal kanallar kurularak çözüm bulunması" çağrısı yaptı.
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, İspanya'nın önemli bir müttefik olduğunu belirterek, Katalonya'nın tek taraflı bağımsızlık ilanının İspanya'nın iç işleriyle alakalı bir konu olduğunu ifade etti.
Birleşik Krallık, Katalonya Özerk Yönetim Parlamentosunun tek taraflı bağımsızlık ilanını tanımayacağını açıkladı.
ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Heather Nauert, "Katalonya, İspanya'nın bir parçası ve ABD İspanyol hükümetinin İspanya'yı güçlü ve bütün tutmak için aldığı anayasal önlemleri destekliyor." açıklamasında bulundu.
AVRUPA'DAKİ AYRILIKÇI HAREKETLERE DERS
Avrupa'nın sert tepkisinin altında kendi toprak bütünlükleri ile ilgili endişeler yatıyor. Katalonya'nın bağımsızlık girişimleri, bir yandan Belçika, Fransa, İtalya, İngiltere ve Almanya'daki ayrılıkçı hareketleri cesaretlendirirken diğer yandan bu ülkelerin yönetimlerini kaygılandırıyor. Katalonya'nın başarı elde etmesi halinde örnek olacağını düşünen Avrupa ülkeleri gösterdikleri tepkiyle, olası ayrılıkçı girişimlerin önüne geçmeye çalışıyor.
TEMELDE ÖZERKLİKTE GERİLEME VE EKONOMİK KRİZ VAR
Katalonya'nın 2011'den bu yana artarak devam eden bağımsızlık girişimlerinin temelinde ise 2006 yılında elde edilen yeni özerklik statüsünün 14 temel maddesinin 2010'da Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmesi ve İspanya'nın yaşadığı ekonomik kriz yatıyor.
Ulus olarak tanınmanın yanı sıra mali, siyasi, adli ve Katalanca diliyle ilgili kazanılan tüm yeni haklarını kaybeden Katalanlar, bağımsızlık yanlısı ilk büyük gösteriyi 10 Temmuz 2010'da "Biz ulusuz, geleceğimize kendimiz karar veririz." sloganıyla Barselona'da düzenledi.
Katalonya, 2010 yılındaki olağan yerel seçimin ardından bağımsızlık girişimlerinden dolayı 2012 ve 2015 yıllarında iki erken seçim yaşarken, bağımsızlık talebiyle bağlantılı kendi yerel parlamentosunda alınan kararların tümü Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edildi.
ANAYASAYA GÖRE MEŞRU DEĞİL
Anayasa Mahkemesinin iptal kararıyla "yasa dışı" ilan edilmesine rağmen 9 Kasım 2014 tarihinde yapılan bağımsızlık yanlısı halk oylaması da hiçbir meşruluğu olmaması nedeniyle başarı sağlayamadı.
Puigdemont'un, 12 Ocak 2016'dan beri, radikal sol görüşlü Halk Birliği Adaylığı (CUP) partisinin dışarıdan desteğini alarak kurduğu azınlık hükümeti, Katalonya'da ikinci kez bağımsızlık referandumu denemesine girişti.
Anayasa Mahkemesinin iptal ettiği referandum, İspanyol güvenlik güçlerinin müdahalesine rağmen 1 Ekim'de gerçekleştirildi.
BUNDAN SONRA NE OLACAK?
İspanya bakanlar kurulunun Barcelona'daki özerk yönetimi görevden alması ve Katalan polis güçlerini de doğrudan kendisine bağlaması bekleniyor. Katalan lider Carles Puigdemont'un tutuklanması bile söz konusu olabilir. Fakat bağımsızlığa Katalan milliyetçilerinin yanı sıra popülist solcu Podemos partisinin de destek verdiği unutulmamalı. Buna karşın Katalan milliyetçiler uluslararası destekten mahrum. Örneğin Avrupa Birliği, Madrid'in yanında… Katalanların Kuzey Irak'ta Mesud Barzani'nin yaptığı gibi, uygun şartlar oluşmadan oynadıkları kumar pahalıya patlayabilir. Bağımsızlık yanlısı Katalanlar direnirse kriz derinleşecektir. Bu derinleşme askeri boyuta varır, çatışmalara dönüşür mü, şu an kimse bilmiyor ama kesin olan bir şey var: Hem İspanyol hem de Katalan ekonomisi bu kriz devam ettikçe milyarlar kaybedecek.