Tarih boyunca İstanbul’un su ihtiyacı nasıl karşılandı?
Günümüzde evlerimizden akan ve kesildiği anda hepimizi paniğe sürükleyen sular, tarih boyunca farklı kanallar vasıtasıyla temin edildi. Bizans döneminden itibaren İstanbul'da üzerinden su kanalı geçen ve bir çeşit köprüyü andıran kemerler yapıldı. Bu kemerler vasıtasıyla İstanbul'un su ihtiyacı da karşılanmış oldu. Peki, Bizans'tan Osmanlı'ya hangi su kemerleri inşa edildi? İstanbul'un en eski su kemeri hangisiydi?
Su kemerleri, iki yüksek arazi arasında alçak seviyedeki vadi, akarsu gibi engellerden suyun serbest biçimde akışını sağlamak için yapılmış eserlerdir.
📌M.Ö. 658 Yılında Sarayburnu ve çevresinde kurulan İstanbul, jeopolitik bakımdan da çok önemli yerleşim merkezlerindendi. Asya ile Avrupa'yı birleştiren Boğazı, Altınboynuz ünvanlı Haliç'i, şehri her taraftan çevreleyen denizleri, burada yaşanan kültür ve medeniyetleri ile İstanbul asırlar boyu siyasi, askeri ve ticari bir merkez haline geldi.
📌Her şehirde olduğu gibi İstanbul'un su ihtiyacını karşılamak amacıyla yapılmış birtakım yapılar mevcuttu. Kuruluş döneminde şehrin su ihtiyacı, yeraltı kaynaklarından sağlanıyordu. İlk önemli su tesisleri Roma İmparatorları zamanında yapıldı. Bu su tesisleri bugün Bozdoğan diye bildiğimiz Valens Kemeri ile Mazul Kemer'di.
📌İstanbul'daki en eski kemerlerin başında Bozdoğan gelmektedir. Geç Roma dönemlerinde yaptırılan en önemli su kemeri olan Bozdoğan Kemeri'nin aslı İmparator Hadrianus devrine aitti. Kemerin Büyük Konstantinos zamanında onarılarak Trakya'dan getirilen bir su şebekesine bağlandığı kabul edilir.
📌Ayrıca Valens Kemeri olarak da bilinir.
Nasıl gidilir?
Aynı döneme ait bir başka su kemeri Mahmutbey-Atışalanı arasında Uzuncaova deresi üzerindeki Mâzul Kemer'dir.
📌Halkalı sularını şehre taşıyan Mahmutbey ile Atışalanı arasında geçişi sağlar.
📌IV. yüzyıla tarihlenen bu kemer belki de Valens zamanında inşa edilmiştir. V. Konstantinos devrinde 741-775 yıllarında tamir edilmiş olup Fâtih Sultan Mehmed zamanında yapılan tâdilâtlardan sonra Türk devrinde de kullanılmıştır.
📌Kalker taşı bloklarından iki sıra kemerli olarak inşa edilen Mâzul Kemer 110 m. boyundadır.
Nasıl gidilir?
📌Bizans döneminde Mazul ve Valens kemerleri kullanılarak yeni bir su yolu inşa edilmişti. Ayrıca Belgrat Ormanlarından Sultanahmet'e kadar 4. Su Yolu da meydana getirildi.
📌Roma ve Doğu Roma İmparatorları, kuraklık ve harp ihtimallerini düşünerek, şehir içinde üstü açık (Çukurbostan) ve kapalı sarnıçlar da yaptırmışlardı.
📌Roma İmparatorları zamanında yaptırılan su tesisleri Bizans İmparatorları tarafından bir dereceye kadar tamir edilmişse de, Bizans'ın son devirlerinde kullanılmaz bir şekilde, tamamıyla yok olmak durumuna gelmiştir.
Bu tesislerden halen ayakta olan Mazul ve Bozdoğan Kemerleri Osmanlılar tarafından çok iyi bir şekilde tamir edilerek, yıkılmaktan kurtarılmıştır.
